Sau khi được định giá 1 tỷ đô la Mỹ và năm năm khám phá, tại sao nó lại "chấp nhận thua cuộc"?

Sau 5 năm thành lập, với tổng số vốn huy động khoảng 180 triệu USD và định giá từng gần chạm mốc 1 tỷ USD, Farcaster đã chính thức thừa nhận: Con đường mạng xã hội Web3, đến nay vẫn chưa đi thông.

Gần đây, đồng sáng lập Farcaster Dan Romero liên tục đăng bài trên nền tảng, thông báo đội ngũ sẽ từ bỏ chiến lược sản phẩm “lấy xã hội làm trung tâm”, chuyển sang tập trung toàn diện vào ví (Wallet). Theo ông, đây không phải là một lần nâng cấp chủ động, mà là lựa chọn bị thực tế ép buộc sau một thời gian dài thử nghiệm.

“Chúng tôi đã thử ưu tiên xã hội trong 4,5 năm, nhưng không hiệu quả.”

Nhận định này không chỉ đánh dấu sự chuyển mình của Farcaster, mà còn một lần nữa đưa những khó khăn cấu trúc của mạng xã hội Web3 trở lại dưới ánh đèn sân khấu.

Khoảng cách giữa lý tưởng và thực tế: Vì sao Farcaster không thể trở thành “Twitter phi tập trung”

Farcaster ra đời năm 2020, đúng thời điểm câu chuyện Web3 đang lên cao trào. Dự án này cố gắng giải quyết ba vấn đề cốt lõi của nền tảng mạng xã hội Web2:

• Độc quyền và kiểm duyệt của nền tảng
• Dữ liệu người dùng không thuộc sở hữu cá nhân
• Nhà sáng tạo không thể kiếm tiền trực tiếp

Định hướng thiết kế của Farcaster mang đậm màu sắc lý tưởng:

• Lớp giao thức phi tập trung
• Ứng dụng khách có thể tự do phát triển
• Quan hệ xã hội được đưa lên chuỗi, có thể di chuyển

Trong số các dự án “mạng xã hội phi tập trung”, Farcaster từng được xem là sản phẩm gần nhất với PMF. Đặc biệt, sau khi Warpcast nổi lên vào năm 2023, hàng loạt KOL trên Crypto Twitter đã gia nhập, khiến nó trông giống như hình mẫu của mạng xã hội thế hệ tiếp theo.

Nhưng vấn đề nhanh chóng lộ diện.

Theo thống kê người dùng hoạt động hàng tháng (MAU) của Farcaster trên Dune Analytics, đường tăng trưởng người dùng của Farcaster hiện lên một hình dạng rất rõ ràng – nhưng không mấy lạc quan:

Trong phần lớn thời gian của năm 2023, lượng MAU của Farcaster gần như không đáng kể;
Điểm bùng nổ thực sự xuất hiện vào đầu năm 2024, MAU trong thời gian ngắn đã tăng vọt từ vài nghìn lên khoảng 40–50 nghìn, và giữa năm 2024 từng tiệm cận 80 nghìn người dùng hoạt động hàng tháng.

Đây là lần duy nhất Farcaster thực sự có cửa sổ tăng trưởng quy mô kể từ khi thành lập. Đặc biệt, đợt tăng trưởng này không xảy ra trong thị trường gấu, mà diễn ra khi hệ sinh thái Base cực kỳ sôi động, làn sóng SocialFi xuất hiện dồn dập.

Nhưng cửa sổ này không kéo dài lâu.
Từ nửa cuối năm 2024, số liệu MAU bắt đầu giảm rõ rệt, và trong năm tiếp theo, xu hướng tiếp tục giảm mạnh:

• MAU nhiều lần bật lại, nhưng đỉnh ngày càng thấp
• Đến nửa cuối năm 2025, MAU đã giảm xuống dưới 20.000

Thực tế, tăng trưởng của Farcaster chưa bao giờ “vượt khỏi vòng lặp”, cấu trúc người dùng cực kỳ đồng nhất:

• Người làm trong lĩnh vực crypto
• Nhà đầu tư mạo hiểm (VC)
• Builder
• Người dùng gốc crypto

Đối với người dùng phổ thông:

• Rào cản đăng ký cao
• Nội dung xã hội mang tính nội bộ rất lớn
• Trải nghiệm sử dụng không vượt trội X / Instagram

Điều này khiến Farcaster không bao giờ hình thành được hiệu ứng mạng thực sự.

DeFi KOL Ignas trên X (@DeFiIgnas) thẳng thắn cho rằng, Farcaster “chỉ thừa nhận một sự thật mà mọi người đã cảm thấy từ lâu”:

Hiệu ứng mạng của X (trước đây là Twitter) mạnh tới mức gần như không thể bị phá vỡ.
Đây không phải là vấn đề của câu chuyện crypto, mà là rào cản cấu trúc của sản phẩm xã hội. Xét về lộ trình sản phẩm, vấn đề của Farcaster ở mảng xã hội rất điển hình:

• Tăng trưởng người dùng luôn bị khóa trong nhóm gốc crypto
• Nội dung mang tính nội bộ cao, khó lan tỏa ra ngoài
• Kiếm tiền cho nhà sáng tạo và giữ chân người dùng không tạo thành phản hồi tích cực

Đó cũng là lý do Ignas đã tóm gọn chiến lược mới của Farcaster chỉ bằng một câu:

“Dễ hơn nhiều khi thêm xã hội vào một chiếc ví, hơn là thêm ví vào một sản phẩm xã hội.”

Nhận định này, về bản chất, đã thừa nhận rằng “xã hội không phải là nhu cầu đầu tiên của Web3”.

“Bong bóng rất dễ chịu, nhưng con số thì lạnh lùng”

Nếu số liệu MAU trả lời câu hỏi “Farcaster đã làm được đến đâu”, thì câu hỏi tiếp theo là: Bản thân thị trường này, thực chất lớn đến mức nào?

Nhà sáng tạo crypto Wiimee trên X đã đưa ra một bộ số liệu so sánh gây ấn tượng mạnh.

Trong một lần “vô tình vượt ra ngoài vòng lặp nội dung crypto”, Wiimee đã sáng tạo nội dung cho nhóm đại chúng trong 4 ngày liên tục. Dữ liệu phân tích cho thấy, trong khoảng 100 giờ, anh đã thu về 2,7 triệu lượt hiển thị – gấp đôi tổng số lượt xem nội dung crypto của anh trong cả năm.

Anh chia sẻ:

“Crypto Twitter là một cái bong bóng, và nó rất nhỏ. Nói với người trong ngành suốt bốn năm không bằng nói với đại chúng bốn ngày.”

Đây không phải là phê bình trực tiếp Farcaster, mà là chỉ ra một vấn đề sâu xa hơn:
Mạng xã hội crypto, vốn là một hệ sinh thái tự vận hành cao, nhưng khả năng lan tỏa ra ngoài cực kém. Khi nội dung, quan hệ và sự chú ý đều bị giới hạn trong cùng một nhóm người dùng gốc, thì dù giao thức có thiết kế tinh vi đến đâu, cũng khó vượt được giới hạn quy mô thị trường.

Điều này khiến Farcaster không phải đối mặt với vấn đề “sản phẩm chưa đủ tốt”, mà là “trong sân chơi không có đủ người”.

Ví, lại là nơi tìm thấy PMF

Điều thực sự thay đổi nhận định nội bộ của Farcaster không phải là sự phản tư về xã hội, mà là xác thực bất ngờ về ví.

Đầu năm 2024, Farcaster tích hợp ví nội bộ vào ứng dụng, ban đầu chỉ với mục đích bổ trợ trải nghiệm xã hội. Nhưng theo số liệu sử dụng, đà tăng trưởng, tần suất sử dụng và khả năng giữ chân của ví lại hoàn toàn khác biệt so với module xã hội.

Dan Romero nhấn mạnh trong phản hồi công khai:

“Mỗi người dùng ví mới, giữ chân được, đều là người dùng mới của giao thức.”

Câu này đã hé lộ cốt lõi của sự điều chỉnh chiến lược. Ví không phục vụ “nhu cầu thể hiện”, mà là những nhu cầu thực tế và cứng nhắc trên chuỗi: chuyển khoản, giao dịch, ký tên, tương tác với ứng dụng mới.

Tháng 10, Farcaster mua lại Clanker – công cụ phát hành token tích hợp AI Agent – và dần tích hợp vào hệ thống ví. Động thái này được coi là sự đặt cược rõ ràng của đội ngũ vào định hướng “ưu tiên ví”.

Từ góc độ kinh doanh, hướng đi này có nhiều lợi thế rõ rệt:

• Tần suất sử dụng cao hơn
• Lộ trình kiếm tiền rõ ràng hơn
• Gắn kết chặt chẽ hơn với hệ sinh thái on-chain

Ngược lại, xã hội giống như phần trang trí, chứ không phải động lực tăng trưởng chính.

Dù chiến lược ví có cơ sở vững chắc về số liệu, nhưng tranh cãi trong cộng đồng cũng nổi lên.

Nhiều người dùng lâu năm bày tỏ, họ không phản đối ví, mà khó chịu với sự chuyển đổi văn hóa: từ “người dùng” bị tái định nghĩa thành “nhà giao dịch”, từ “cùng xây dựng” bị dán nhãn thành “old guard”.

Điều này bộc lộ một thực tế: Khi hướng sản phẩm thay đổi, cảm xúc cộng đồng thường khó chuyển dịch hơn lộ trình phát triển. Tầng giao thức của Farcaster vẫn phi tập trung, nhưng quyền quyết định hướng sản phẩm vẫn tập trung ở đội ngũ. Độ căng này càng được khuếch đại khi chuyển mình.

Romero sau đó thừa nhận có vấn đề trong truyền thông, nhưng cũng khẳng định, đội ngũ đã đưa ra lựa chọn.

Đây không phải là sự kiêu ngạo, mà là quyết định thực tế thường gặp ở giai đoạn cuối vòng đời startup. Ở nghĩa này, Farcaster không phải từ bỏ lý tưởng xã hội, mà là từ bỏ ảo tưởng về khả năng mở rộng của nó.

Có lẽ như một quan sát viên đã nói:

“Hãy để người dùng ở lại vì công cụ, khi đó xã hội mới có chỗ tồn tại.”

Lựa chọn của Farcaster, có thể không lãng mạn nhất, nhưng có lẽ là gần với thực tế nhất: tích hợp sâu các công cụ tài chính gốc (ví, giao dịch, phát hành) mới là con đường thực dụng để chuyển hóa thành giá trị kinh doanh bền vững.

Tác giả: Bootly