Yeniden alım neden DeFi'yi kurtaramaz?

Yazar: OXStill, BitPush

2025 yılının Merkezi Olmayan Finans projeleri için kolay geçeceği söylenemez, ancak onlar gerçekten Wall Street’ten bir numara öğrendi: Güveni göstermek için geri alım yapma.

Kripto piyasa yapıcı şirketi Keyrock’un raporuna göre, önde gelen 12 Merkezi Olmayan Finans protokolü 2025 yılında yaklaşık 800 milyon dolar geri alım ve temettüye harcadı; bu, 2024 yılının başına göre %400 artış gösterdi.

Rapor analisti Amir Hajian şöyle yazdı: “Borsadaki şirketlerin uzun vadeli taahhütlerini iletmek için geri alım yapması gibi, Merkezi Olmayan Finans ekipleri de bunu karları, nakit akışları ve geleceği olduğunu kanıtlamak için kullanmak istiyorlar.”

Ancak likidite eksikliği ve düşük risk iştahı olan piyasalarda, bu “kullanıcıya geri dönüş” hareketleri, değer geri dönüşü mü yoksa sadece boşa para yakma mı?

Geri Alım Dalgalanmasında Kimler Var?

Bu geri alım dalgası, yıl başındaki Aave ve MakerDAO’dan PancakeSwap, Synthetix, Hyperliquid ve Ether.fi gibi projelere uzandı—neredeyse Merkezi Olmayan Finans’ın tüm ana hatlarını kapsıyor.

Aave (AAVE), sistematik geri alımı en erken başlatan önde gelen projelerden biri.

2025 yılının Nisan ayından itibaren, Aave DAO protokol gelirleriyle haftalık yaklaşık 1 milyon dolar AAVE geri alımı yapıyor ve Ekim ayında mekanizmayı “normalleştirme” tartışmasına başladı; yıllık bütçe en fazla 50 milyon dolar.

Öneri onaylandığı gün, AAVE geçici olarak %13 yükseldi, ancak altı aylık deneme sonrası bilanço karı negatifti.

MakerDAO (MKR), 2023 yılında Smart Burn Engine’ı devreye soktu; DAI fazlasıyla düzenli olarak MKR geri alıp yok ediyor. Mekanizma ilk hafta piyasaya sürüldüğünde, MKR %28 yükseldi ve “nakit akışıyla kullanıcıya geri dönüş” örneği olarak övüldü.

Ancak, bir yıl sonra piyasa “güvene yeniden kavuşma, değerleme gerilemesi” paradoksunu gösterdi.

Temel göstergeler güçlü olmasına rağmen (MakerDAO, gerçek dünya varlıkları RWA aracılığıyla DAI rezerv gelirlerini artırmaya devam ediyor), MKR fiyatı (2025 Ekim sonu yaklaşık 1.800 dolar civarında dalgalanıyor) 2021 boğa koşusunun en yüksek seviyeleri olan yaklaşık 6.292 doların üçte biri seviyesinde kaldı.

Eter (ETHFI) en yeni önerisiyle, yakın zamanda en çok dikkat çeken “büyük hamle” oldu. DAO, 3 doların altında olmak kaydıyla en fazla 50 milyon dolar ETHFI geri alımı yapmak için yetki verdi; Snapshot hızlı oylama ile, amacı “Stable coin fiyatını stabilize etmek ve güveni yeniden sağlamak.”

Ancak piyasa da dikkatli: Eğer fonlar esasen kasadan değil, sürdürülebilir gelirlerden geliyorsa, bu “koruma amaçlı geri alım” sonunda zayıf kalabilir.

PancakeSwap (CAKE), en programlı yolu seçti. “Buyback & Burn” mekanizması, token modeline entegre edildi ve aylık net enflasyon verileri açıklanıyor. 2025 Nisan ayında, CAKE’nin net arzı %0.61 azaldı ve sürekli deflasyon durumuna geçti.

Ancak fiyat hala 2 dolar civarında seyrediyor ve 2021 yılındaki 44 dolar yüksek seviyesinin çok altında—arzı azaltmak istikrar sağlıyor, prim değil.

Synthetix (SNX) ve GMX de protokol ücretleriyle token geri alımı ve yakımı yapıyor.

Synthetix, 2024 yılındaki güncellemede buyback modülü ekledi; GMX ise işlem ücretlerinin bir kısmını otomatik olarak geri alım havuzuna yatırıyor.

İkisi de 2024 yılındaki geri alım zirvesinde %30-40 civarında yükseliş sağladı, ancak stabil coin’ler baskı altında, ücretler düştüğünde geri alımlar durdu ve fonlar risk hazırlığına yöneldi.

Gerçek “istisna kazananlar” ise vadeli işlemler platformu Hyperliquid (HYPE).

Geri alımı, ticari anlatımın bir parçası olarak görüyor: protokol gelirlerinin bir kısmı otomatik olarak ikincil piyasa alım havuzuna aktarılıyor.

Dune verilerine göre, Hyperliquid geçen yıl toplamda 645 milyon dolar yatırım yaptı; sektörün %46’sını oluşturuyor ve HYPE token’ı Kasım 2024’ten beri %500 yükseldi.

Ancak HYPE’ın başarısı sadece alımlara bağlı değil, gelir ve kullanıcı artışından da geliyor—günlük işlem hacmi bir yılda üç katına çıktı.

Neden Geri Alımlar Sık Sık “Başarısız” Oluyor?

Geleneksel finans mantığı açısından bakıldığında, geri alımın bu kadar popüler olmasının temel nedenleri üçe dayanıyor:

İlk olarak, değer payını artırma sözü veriyor. Protokol, gerçek para ile token’leri geri alıp yok ederek dolaşımı azaltıyor; bu da her token’ın gelecekteki getirisini artırıyor.

İkincisi, yönetişim güvenini iletiyor. Geri alım başlatmaya istekli olmak, protokolün kar edebilirliği, mali alanı ve yönetişim etkinliği olduğunu gösteriyor. Bu, Merkezi Olmayan Finans’ın “para yakma ve sübvansiyon”dan “işletme ve temettü”ye geçişinin önemli bir göstergesi olarak görülüyor.

Üçüncüsü, kıtlık beklentisi yaratıyor. Eğer kilitleme ve azaltma mekanizmalarıyla birlikte kullanılırsa, geri alım arzı daraltıcı etki yapabilir ve token ekonomisini optimize edebilir.

Ancak, teori her zaman pratikte işlerlik göstermez.

Birincisi, zamanlama genellikle ters teper. Çoğu DAO, boğa koşusunda cömertçe fon sağlarken, ayı piyasasında fonları azaltır; bu da “yüksekten alıp düşükten izlemek” gibi garip bir duruma yol açar ve değer yatırımının amacına aykırıdır.

İkincisi, fon kaynağı da endişe kaynağıdır. Birçok proje, kasadan değil, sürdürülebilir karlar yerine, rezervleri kullanır; gelirler azaldığında geri alım sürdürülemez hale gelir.

Üçüncüsü, fırsat maliyetidir. Her bir dolar geri alım için kullanıldığında, ürün geliştirme ve ekosistem inşasına bir dolar eksilir. Keyrock, Ekim ayında uyardı: “Aşırı geri alım, sermaye tahsis verimliliğinin en düşük yollarından biri olabilir.”

Hatta geri alım gerçekleştirildiğinde bile, sürekli kilitlenmeler ve yeni token’lerin çıkarılmasıyla etkisi azalır; arz baskısı devam ettiği sürece, sınırlı geri alım, bir damla suyla denize taş atmak gibi olur.

Messari araştırmacısı Sunny Shi şöyle belirtti:

“Geri alım nedeniyle piyasanın sürekli değerini artıracağını düşünmüyoruz, fiyatlar yine büyüme ve anlatı ile belirleniyor.”

Ayrıca, şu anda Merkezi Olmayan Finans piyasasının makro likidite yapısı değişti. Toplam kilitli varlıklar (TVL) güçlü bir şekilde toparlandı ve üç yılın en yüksek seviyesine ulaştı (yaklaşık $1600 milyar dolar), ancak 2021 yılındaki piyasa zirvesiyle kıyaslandığında (yaklaşık $1800 milyar dolar) toplamda hala bir fark var. Daha da önemlisi, protokol gelirleri ve fon kullanımı yüksek olmasına rağmen, ikincil piyasa işlem hacmi ve spekülatif para giriş hızları, önceki döngüdeki “aşırı” duruma tamamen dönmek için zaman alıyor.

Bütçe sıkıntısı çeken ortamda, ne kadar cömert geri alımlar olursa olsun, talep eksikliği yapısal sorunları tamamen çözemez.

Güven, kısa süreliğine geri alınabilir, ancak gerçek sermaye akışları ve büyüme döngüleri olmadan, Merkezi Olmayan Finans tekrar “kendi kendine yeten” hale gelemez.