Tại sao lập kế hoạch tài chính lại là điều không thể trì hoãn? Hướng dẫn dành cho người mới bắt đầu

Trong những năm gần đây, các cuộc khủng hoảng về kinh tế và y tế đã làm rõ sự cần thiết cấp bách của việc chuẩn bị tài chính, bất kể là mất thu nhập, chi phí khẩn cấp không lường trước hoặc gánh nặng nợ nần ngày càng gia tăng. Có một kế hoạch tài chính vững chắc là lớp áo giáp quan trọng nhất để bảo vệ cuộc sống, không còn là điều xa xỉ nữa.

Hiểu biết cơ bản: Quản lý tài chính là gì

Lập kế hoạch tài chính là quá trình kết hợp quản lý thu nhập, chi tiêu, tài sản, nợ và mục tiêu nhằm đảm bảo sự ổn định tài chính dài hạn. Giống như lên kế hoạch cho một chuyến đi, chúng ta cần biết “đến đâu”, “đi đâu” và “bằng cách nào”. Một kế hoạch tốt là nền tảng cần thiết để đạt được mục tiêu trong tương lai.

Các lý do dẫn đến sự cần thiết của lập kế hoạch tài chính

Tuổi thọ ngày càng cao và nguồn lực đủ đầy

Tiến bộ y học giúp người Việt sống trung bình lâu hơn, nam trung bình 71.3 tuổi, nữ trung bình 78.2 tuổi. Tuy nhiên, thống kê cho thấy, trong số 100 người, chỉ có 25 người có đủ tài chính sau khi nghỉ hưu. Nếu bạn dự định nghỉ hưu ở tuổi 60 và chi tiêu 30,000 đồng mỗi tháng đến 80 tuổi, tức là 20 năm, tổng số tiền cần khoảng 7,2 triệu đồng. Nếu không chuẩn bị từ hôm nay, bạn sẽ làm thế nào để đối phó với giai đoạn hậu nghỉ hưu?

Thay đổi cấu trúc dân số và giảm số lượng con cái

Xã hội thay đổi, dân số Việt Nam bước vào giai đoạn dân số già, hơn 10% dân số trên 60 tuổi, trong khi xu hướng thế hệ trẻ có ít con hơn, trung bình 1-2 người mỗi gia đình do chi phí nuôi dưỡng tăng cao. Thống kê cho thấy 55.8% người cao tuổi vẫn phải dựa vào người khác, không thể chỉ trông chờ vào con cái. Bạn có muốn con cái gánh thêm nợ của mình không? Tự lập là lựa chọn sáng suốt nhất.

Ảnh hưởng của lạm phát đến giá trị thực của tiền

Lạm phát là kẻ thù lớn khiến tiền của bạn mất giá. Hàng hóa và dịch vụ có giá 1 đồng cách đây 20-30 năm nay có thể lên tới 40-50 đồng. Phở từng bán 5-10 đồng một tô trước đây, nay đã 40-50 đồng, và trong 30 năm tới, giá có thể tăng gấp 1-2 lần nữa. Nếu bạn vẫn giữ tiền theo cách tự nhiên mà không đầu tư, sức mua của bạn sẽ giảm dần theo từng năm.

Chương trình phúc lợi xã hội không đủ đáp ứng

Năm 2021, tỷ lệ người trên 60 tuổi dự kiến sẽ tăng lên 20%, tức là 1 trong 5 người sẽ là người cao tuổi. Trong khi đó, tỷ lệ lao động so với người cao tuổi giảm từ 6:1 xuống còn 3:1. Ngân sách nhà nước sẽ không đủ để hỗ trợ các chế độ phúc lợi, với trợ cấp người cao tuổi chỉ 600 đồng/tháng và bảo hiểm xã hội trung bình khoảng 3,000 đồng/tháng. Liệu điều này có đủ để đảm bảo chất lượng cuộc sống phù hợp?

Thay đổi của các sản phẩm tài chính

Trước đây, gửi tiền ngân hàng mang lại lợi nhuận ổn định và hấp dẫn, nhưng hiện nay, lãi suất thấp kỷ lục (1.00% - 2.00%) khiến việc gửi tiền theo kiểu truyền thống không thể đạt mục tiêu tài chính. Ngược lại, các kênh đầu tư đa dạng hơn với hơn 726 cổ phiếu, hơn 1,537 quỹ đầu tư, cùng các sản phẩm khác như bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm, và danh mục đầu tư đa dạng. Hiểu rõ và lựa chọn sản phẩm tài chính phù hợp là kỹ năng cần thiết.

Tầm quan trọng của tiết kiệm có kỷ luật và sức mạnh của lãi kép

Nếu bắt đầu sớm và lập kế hoạch tốt, mục tiêu tài chính sẽ đạt được nhanh hơn. Thời điểm quan trọng hơn số tiền và lợi nhuận. Ví dụ, so sánh việc tiết kiệm của “ông tiết kiệm” và “ông không tiết kiệm”: “ông tiết kiệm” bắt đầu với 10,000 đồng, tiết kiệm thêm 5,000 đồng mỗi tháng trong 15 năm (180 tháng) với lợi nhuận 5% mỗi năm, cuối cùng sẽ có khoảng 1,36 triệu đồng. Trong khi “ông không tiết kiệm” chỉ gửi 10,000 đồng ban đầu, không tiết kiệm thêm, lãi 1% (lãi ngân hàng) thì số tiền còn lại chỉ khoảng 11,6 triệu đồng. Sự khác biệt hơn 1,3 tỷ đồng!

Quản lý rủi ro và các tình huống không lường trước

Cuộc sống có nhiều bất định. Từ COVID-19, chúng ta thấy nhiều người mất việc cùng lúc, có người mắc bệnh nặng cần chi phí lớn, hoặc gia đình mất trụ cột và gánh nặng nợ nần. Nếu có kế hoạch bảo hiểm tốt, tiền tiết kiệm đủ và hiểu rõ rủi ro của bản thân, bạn có thể ứng phó tốt hơn với các tình huống khẩn cấp này.

Các nguyên tắc quan trọng của lập kế hoạch tài chính hiệu quả

Quản lý ngân sách và dòng tiền

Ngân sách là nền tảng của quản lý tài chính cá nhân. Xây dựng và theo dõi ngân sách giúp bạn phân bổ nguồn lực rõ ràng, kiểm soát chi tiêu và dành dụm cho các mục tiêu dài hạn.

Tiết kiệm và đầu tư

Tiết kiệm là nền tảng của sự giàu có, dự trữ tiền từ thu nhập để dùng trong tương lai. Đầu tư là đưa vốn vào các tài sản để tạo lợi nhuận và vượt qua lạm phát.

Quản lý rủi ro và bảo hiểm

Rủi ro luôn tồn tại, bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài chính khỏi các sự kiện không mong muốn như tai nạn, bệnh tật hoặc mất mát tài sản.

Lập kế hoạch thuế

Lập kế hoạch thuế nhằm tối ưu các quyền lợi thuế và giảm gánh nặng, bằng cách quản lý phù hợp thu nhập và đầu tư theo quy định pháp luật, giúp tích lũy thêm tiền tiết kiệm.

Lập kế hoạch nghỉ hưu

Lập kế hoạch nghỉ hưu là chuẩn bị tài chính vững chắc cho cuộc sống sau khi rời khỏi công việc, bao gồm xác định mục tiêu, dự tính chi phí và xây dựng kế hoạch tiết kiệm, đầu tư phù hợp.

8 bước thực hiện lập kế hoạch tài chính hiệu quả

Bước 1: Đặt mục tiêu cuộc sống và mục tiêu tài chính

Nhiều người tiết kiệm mà không rõ mục đích, dẫn đến thiếu hướng đi. Hãy đặt mục tiêu cụ thể như mua nhà, xe, du lịch, cưới hỏi, đặc biệt là kế hoạch nghỉ hưu, thuế và phòng tránh rủi ro. Khi biết rõ mục tiêu, bạn sẽ biết cần tiết kiệm bao nhiêu, trong bao lâu và chọn sản phẩm phù hợp.

Bước 2: Ghi chép thu nhập và chi tiêu đều đặn

Hơn 90% người mới đi làm gặp vấn đề “tháng nào cũng hết”, không còn tiền để dành. Ghi chép thu nhập, chi tiêu giúp bạn hiểu rõ thói quen tiêu dùng, khoản nào cần thiết, khoản nào xa xỉ. Hiện có nhiều ứng dụng tài chính tiện lợi giúp bạn theo dõi dễ dàng và suy nghĩ trước khi tiêu.

Bước 3: Tạo bảng cân đối tài chính cá nhân

Nhiều người sau nhiều năm làm việc “tài sản không có, nợ nần chồng chất”. Ghi lại toàn bộ tài sản như tiền trong tài khoản, đầu tư, giá trị nhà, xe, tài sản khác (và các khoản nợ như nợ nhà, nợ xe, thẻ tín dụng, nợ ngoài hệ thống) theo công thức: Tổng tài sản - Tổng nợ = Tài sản ròng. Tính ra rồi, bạn sẽ biết sau nhiều năm làm việc, thực sự mình giàu có đến đâu.

Bước 4: Chuẩn bị quỹ dự phòng khẩn cấp 3-6 tháng chi tiêu

Trong các tình huống quan trọng như mất việc, bệnh tật hoặc các chi phí khẩn cấp khác, bạn cần có tiền dự phòng. Khoản này nên bằng 3-6 tháng chi tiêu cần thiết, để dễ dàng rút ra khi cần. Nên để ở các nơi có tính thanh khoản cao, rút ngay lập tức và ít rủi ro như quỹ thị trường tiền tệ hoặc tài khoản tiết kiệm thông thường.

Bước 5: Phân tích rủi ro cá nhân và chuẩn bị phòng vệ

Nhiều người chú trọng bảo hiểm tài sản như nhà, xe hơn là bảo hiểm nhân thọ và sức khỏe. Nếu người trụ cột gia đình gặp chuyện hoặc mắc bệnh nặng, không chỉ mất thu nhập mà chi phí điều trị cao có thể gây khủng hoảng tài chính. Bảo hiểm nhân thọ, sức khỏe là không thể bỏ qua.

Bước 6: Áp dụng nguyên tắc “Tiết kiệm trước khi tiêu” và tránh nợ quá khả năng

Chuyển từ “Thu nhập - Chi tiêu = Tiền tiết kiệm” sang “Thu nhập - Tiền tiết kiệm = Chi tiêu”. Ngay khi lương về, dành ra một phần để tiết kiệm, bắt đầu với 10% thu nhập. Nếu có thể, tiết kiệm nhiều hơn. Không nên vay quá 45% thu nhập, ví dụ, nếu thu nhập 20 triệu/tháng, không vay quá 9 triệu.

Bước 7: Tăng thu nhập từ các nguồn khác

Trong nhiều năm, nhiều người gặp cảnh thất nghiệp. Có nhiều nguồn thu nhập từ kỹ năng của bản thân sẽ giúp bạn ứng phó tốt hơn khi gặp khủng hoảng. Có nhiều nguồn thu không còn là lựa chọn nữa, mà là bắt buộc trong thời đại này.

Bước 8: Để tiền làm việc “đầu tư theo cách của riêng bạn”

Đầu tư tiền tiết kiệm vào các tài sản phù hợp với tình hình của bạn, xem xét lợi nhuận và rủi ro chấp nhận được. Muốn lợi nhuận cao hơn, có thể đầu tư cổ phiếu, quỹ đầu tư hoặc trái phiếu. Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến giá, mở nhiều tài khoản để giảm rủi ro. Nếu muốn lợi nhuận ổn định, trái phiếu hoặc bất động sản cho thuê là lựa chọn phù hợp.

Bước 9 (Thêm): Đầu tư kiến thức

Hiện có nhiều nguồn học miễn phí về tài chính, đầu tư như website, fanpage, YouTube, Podcast. Dành 1-3 giờ mỗi tuần để học sẽ giúp bạn có trí tuệ để lập kế hoạch và đầu tư tốt hơn.

Tóm lại

Lập kế hoạch tài chính hiệu quả không khó hay gây căng thẳng, mà đòi hỏi kiến thức phù hợp, kỷ luật và bắt đầu từ hôm nay. Hãy bắt đầu bằng việc xây dựng ngân sách, dự phòng khẩn cấp, tránh nợ quá khả năng, dành dụm để đầu tư và không ngừng nâng cao kiến thức. Bạn sẽ có một kế hoạch tài chính sẵn sàng đối mặt mọi khủng hoảng kinh tế trong cuộc sống.