Tại sao cần hiểu về cung cầu: Chìa khóa quan trọng cho nhà đầu tư

Các nhà đầu tư thường mắc kẹt với câu hỏi “Tại sao giá cổ phiếu tăng và giảm?” Câu trả lời không phức tạp như bạn nghĩ—đó là trò chơi giữa người mua và người bán diễn ra trên thị trường tài chính. Khi bạn hiểu cơ chế này, bạn sẽ có thể dự đoán hướng đi của giá và bắt nhịp đầu tư chính xác hơn. Bài viết này sẽ giới thiệu cho bạn hiểu về cung cầu—cả về lý thuyết lẫn ứng dụng thực tế trong việc mua bán cổ phiếu.

Trước tiên: cung cầu thực sự là gì?

Cầu (Demand) đề cập đến lượng hàng hóa hoặc dịch vụ mà người mua muốn mua ở các mức giá khác nhau. Trong khi đó, cung (Supply) là lượng hàng hóa mà người bán sẵn lòng cung cấp ở các mức giá khác nhau. Khi cả hai di chuyển đến điểm gặp nhau, đến khi dừng lại tại cùng một điểm, thì giá và lượng tại điểm đó gọi là cân bằng (Equilibrium)—là mức giá “công bằng” mà thị trường chấp nhận được.

Khi di chuyển khỏi mức cân bằng này, thị trường sẽ luôn có cơ chế điều chỉnh để trở lại cân bằng:

• Nếu giá tăng cao hơn mức cân bằng, người bán sẽ muốn bán nhiều hơn, trong khi người mua sẽ mua ít đi, dẫn đến dư thừa hàng hóa và buộc giá giảm xuống.
• Nếu giá thấp hơn mức cân bằng, người mua sẽ muốn mua nhiều hơn, trong khi người bán giảm lượng cung, dẫn đến thiếu hàng và đẩy giá lên.

Những quan điểm sai lầm phổ biến về cung cầu

Nhiều nhà đầu tư nghĩ rằng “Cổ phiếu sẽ tăng giá vì công ty mạnh”, nhưng thực tế là: Cổ phiếu tăng giá vì có nhiều người mua hơn người bán. Điều này có thể xuất phát từ tin tốt của công ty hoặc từ dự đoán của nhà đầu tư về sự phát triển trong tương lai. Dù nguyên nhân là gì, động lực thúc đẩy giá luôn là sự mất cân bằng giữa cung và cầu.

Giá không do một yếu tố duy nhất quyết định, mà là kết quả của sự hợp nhất của nhiều yếu tố:

Các yếu tố thúc đẩy cầu trong thị trường tài chính:

• Phát triển kinh tế và lãi suất thấp → Nhà đầu tư muốn tham gia thị trường chứng khoán
• Thanh khoản cao trong hệ thống vay mượn → Vốn chảy vào thị trường nhiều hơn
• Niềm tin của nhà đầu tư → Dự đoán tích cực về tương lai làm tăng cầu

Các yếu tố thúc đẩy cung trong thị trường tài chính:

• Quyết định tăng vốn của công ty → Cổ phiếu trên thị trường tăng lên
• Chính sách mua lại cổ phiếu của công ty → Cổ phiếu trên thị trường giảm xuống
• Công ty mới IPO → Cung cổ phiếu tăng đột biến

Cung cầu và giao dịch, đầu tư: Ba hướng tiếp cận thực hành

1. Phân tích cơ bản: “Câu chuyện của công ty”

Khi tin tốt xuất hiện, lượng lớn nhà đầu tư sẽ muốn mua cổ phiếu của công ty đó, phản ánh rằng cầu mạnh, giá sẽ tăng. Ngược lại, nếu có tin cho thấy công ty gặp khó khăn, người bán sẽ tăng lượng bán ra, cung tăng, đẩy giá xuống.

Ví dụ thực tế:

• Công ty công bố lợi nhuận vượt dự kiến → Người mua vào nhiều hơn → Cầu mạnh → Giá tăng
• Công ty công bố kết quả tiếp theo → Người bán mở rộng → Cung mạnh → Giá giảm

2. Phân tích kỹ thuật: “Đọc các con số có thể xác định”

Nến (Candlestick) cho thấy sự đối đầu giữa cung và cầu trong từng khung thời gian:

• Nến xanh (đóng cửa cao hơn mở cửa) = Người mua thắng trong phiên này → Cầu mạnh
• Nến đỏ (đóng cửa thấp hơn mở cửa) = Người bán thắng trong phiên này → Cung mạnh
• Doji (giá mở và đóng gần như bằng nhau) = hòa vốn → Chưa có ai thắng → Do dự

Hỗ trợ & Kháng cự (Support & Resistance) giúp xác định điểm mà cung cầu bị gián đoạn:

• Hỗ trợ = vùng có nhiều người mua chờ đợi (cầu mạnh)
• Kháng cự = vùng có nhiều người bán chờ đợi (cung mạnh)

3. Đón bắt nhịp giao dịch: “Mô hình Khu vực Cầu Cung”

Kỹ thuật này dựa trên việc giá “thoát khỏi” trạng thái cân bằng:

Ví dụ 1 – Quay đầu tăng (Demand Zone DBR): Giá giảm nhanh (Drop) → Tạo vùng đáy (Base) → Tăng trở lại (Rally), có người mua ở vùng đáy, tóm tắt: Khi giá vượt khỏi vùng này, nhà giao dịch có thể cắt lỗ.

Ví dụ 2 – Quay đầu giảm (Supply Zone RBD): Giá tăng nhanh (Rally) → Tạo vùng đỉnh (Base) → Giảm xuống (Drop), có nhiều người bán chờ sẵn.

Ví dụ 3 – Tiếp tục tăng (RBR): Giá tăng (Rally) → Giữ trong vùng (Base) → Tiếp tục tăng (Rally), cầu vẫn còn mạnh.

Ví dụ 4 – Tiếp tục giảm (DBD): Giá giảm (Drop) → Giữ trong vùng (Base) → Giảm tiếp (Drop), cung vẫn còn mạnh.

Nếu cầu nhiều hơn cung thì sẽ ra sao?

Điều này sẽ dẫn đến giá liên tục tăng cho đến khi gặp kháng cự hoặc nhà đầu tư nhận thấy giá đã quá cao. Khi đến thời điểm đó, nhiều người bán sẽ tham gia, cung tăng lên và cân bằng trở lại. Thường thì giá sẽ “bứt phá” lên cao trong ngắn hạn trước khi điều chỉnh.

Đây là lý do các nhà giao dịch sử dụng các mức hỗ trợ và kháng cự để bắt nhịp bán, thay vì giữ để giá tiếp tục tăng.

Tóm lại: Tại sao cung cầu lại quan trọng?

Cung và cầu không chỉ là thuật ngữ kinh tế—nó là cốt lõi của quyết định đầu tư. Khi bạn hiểu cách thị trường hoạt động, bạn sẽ không còn bị mắc kẹt trong việc đoán mò nữa, mà bắt đầu xây dựng kế hoạch dựa trên phạm vi giá.

Dù bạn là nhà phân tích cơ bản hay nhà giao dịch kỹ thuật, hiểu về cung cầu sẽ là nền tảng giúp bạn hiểu rõ hơn về biến động giá trong thị trường tài chính. Nghiên cứu dựa trên dữ liệu giá thực và thực hành lặp đi lặp lại sẽ giúp bạn đọc thị trường tốt hơn từng ngày.