Hướng dẫn phòng thủ chống lạm phát: Nắm vững quy luật tăng lãi suất và bí quyết phân bổ tài sản

Thực sự đằng sau sự tăng giá phi mã: Lạm phát là gì

Trong những năm gần đây, giá cả ở Đài Loan liên tục tăng cao, Ngân hàng Trung ương đã nhiều lần nâng lãi suất để cố gắng kiểm soát tình hình. Nhưng nhiều người vẫn chỉ hiểu nửa vời về bản chất của lạm phát.

Nói đơn giản, lạm phát là hiện tượng giá hàng hóa liên tục tăng trong một khoảng thời gian, ngược lại là sức mua của tiền trong tay bạn ngày càng giảm — đó chính là cái gọi là “tiền mất giá”. Chỉ số đo lường lạm phát phổ biến nhất là CPI (Chỉ số giá tiêu dùng), phản ánh trực quan sự thay đổi chi phí sinh hoạt của người dân.

Lạm phát xuất phát từ đâu: Phân tích bốn thủ phạm chính

Để hiểu rõ cơ hội đầu tư trong lạm phát, trước tiên phải làm rõ nguyên nhân của nó. Nói ngắn gọn, lạm phát xuất phát từ tổng lượng tiền lưu thông vượt quá sản lượng thực tế của nền kinh tế, quá nhiều vốn đuổi theo số lượng hàng hóa có hạn, dẫn đến giá cả tăng vọt.

Nhu cầu thúc đẩy là yếu tố hàng đầu. Khi nhu cầu tiêu dùng tăng, sản lượng hàng hóa tăng, lợi nhuận doanh nghiệp cũng theo đó tăng, thúc đẩy tiêu dùng nhiều hơn, tạo thành vòng tuần hoàn tích cực. Loại lạm phát dựa trên cầu này dù đẩy giá lên cao nhưng cũng mang lại tăng trưởng GDP, các chính phủ thường chào đón điều này.

Áp lực chi phí là thủ phạm thứ hai. Giá nguyên vật liệu, năng lượng và các yếu tố sản xuất khác tăng sẽ truyền trực tiếp vào giá thành sản phẩm cuối cùng. Trong cuộc xung đột Nga-Ukraine năm 2022, nguồn cung năng lượng châu Âu bị gián đoạn, giá dầu khí tăng gấp hơn mười lần, CPI của khu vực Eurozone vượt 10% — mức cao kỷ lục. Loại lạm phát do chi phí này đi kèm với giảm sản lượng kinh tế, là tình hình mà các ngân hàng trung ương các nước không muốn thấy nhất.

Phát hành tiền quá mức đã từng gây ra lạm phát cực đoan trong lịch sử. Những năm 1950, Đài Loan sau chiến tranh có thâm hụt ngân sách lớn, Ngân hàng Trung ương in tiền ồ ạt, dẫn đến giá cả mất kiểm soát, cuối cùng 800 vạn đồng pháp chỉ đổi được 1 đô la Mỹ.

Dự đoán lạm phát là thủ phạm thứ tư vô hình. Khi người dân kỳ vọng giá cả trong tương lai sẽ tiếp tục tăng, ý thức tiêu dùng sẽ tăng lên, thậm chí yêu cầu tăng lương, các doanh nghiệp cũng sẽ nâng giá, cuối cùng dẫn đến vòng xoáy lạm phát. Một khi kỳ vọng lạm phát tăng cao, rất khó để đảo ngược nhanh chóng, vì vậy các ngân hàng trung ương các nước đều cố gắng duy trì kỳ vọng lạm phát trong phạm vi mục tiêu.

Làm thế nào để chống lạm phát bằng cách nâng lãi suất

Nâng lãi suất là công cụ thường dùng để chống lại lạm phát cao. Lãi suất tăng đồng nghĩa với chi phí vay mượn cao hơn — ví dụ, vay 100 triệu đồng với lãi suất 1% mỗi năm, sau khi nâng lãi suất, cùng số tiền đó có thể phải trả 5% mỗi năm. Chi phí vay cao khiến người tiêu dùng và doanh nghiệp có xu hướng tiết kiệm nhiều hơn, tiêu dùng ít hơn, thanh khoản thị trường giảm xuống, nhu cầu về hàng hóa cũng theo đó giảm.

Sự giảm nhu cầu tất yếu dẫn đến giá hàng hóa giảm, từ đó hạ nhiệt mức giá chung. Tuy nhiên, con dao hai lưỡi này cũng có cái giá của nó — doanh nghiệp cắt giảm tuyển dụng, tỷ lệ thất nghiệp tăng, tăng trưởng kinh tế chậm lại, thậm chí có thể dẫn đến suy thoái. Đó cũng là lý do tại sao việc nâng lãi suất dù kiểm soát được lạm phát nhưng thường đi kèm với những cơn đau kinh tế.

Lạm phát vừa phải thực ra là chất dinh dưỡng cho nền kinh tế

Nhiều người khi nhắc đến lạm phát đều cảm thấy lo lắng, nhưng lạm phát vừa phải thực ra có lợi cho nền kinh tế. Khi người dân kỳ vọng giá hàng hóa trong tương lai sẽ tăng, ý thức tiêu dùng sẽ được kích thích, nhu cầu tăng lên thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư, sản lượng hàng hóa tăng, GDP mở rộng.

Ví dụ của Trung Quốc đầu những năm 2000 minh chứng rõ ràng cho điều này: CPI từ 0 tăng lên 5%, tốc độ tăng trưởng GDP cũng từ 8% vọt lên trên 10%.

Ngược lại, nếu tỷ lệ lạm phát rơi xuống âm, thị trường sẽ rơi vào vòng xoáy giảm phát. Kinh nghiệm của Nhật Bản những năm 1990 đặc biệt đau thương — sau bong bóng kinh tế vỡ, giá cả đình trệ, người dân chỉ muốn tiết kiệm chứ không muốn tiêu, cuối cùng GDP âm, đất nước rơi vào “Ba mươi năm mất mát”.

Chính vì vậy, các ngân hàng trung ương chính đều đặt mục tiêu lạm phát trong phạm vi ôn hòa: Mỹ, châu Âu, Anh, Nhật Bản, Canada, Úc và các nước phát triển khác thường đặt mục tiêu trong khoảng 2%-3%, còn các quốc gia khác đa số trong khoảng 2%-5%.

Ngoài ra, lạm phát có lợi cho một số nhóm người, đặc biệt là người có nợ. Dù lạm phát làm tiền mặt mất giá, nhưng người vay nợ thực tế cũng đang được giảm giá trị khoản nợ của mình. Ví dụ, mua nhà bằng vay 100 triệu cách đây 20 năm, với lạm phát 3% mỗi năm, sau 20 năm, giá trị thực của 100 triệu chỉ còn khoảng 55 triệu, áp lực trả nợ giảm đáng kể. Điều này giải thích tại sao trong thời kỳ lạm phát cao, các nhà đầu tư dùng nợ để mua tài sản (nhà đất, cổ phiếu, vàng, v.v.) thường thu lợi nhuận lớn nhất.

Quy luật thị trường chứng khoán trong thời kỳ lạm phát

Thị trường chứng khoán thường thuận lợi trong thời kỳ lạm phát thấp, còn trong thời kỳ lạm phát cao thì bất lợi. Trong môi trường lạm phát thấp, dòng tiền dồi dào, dòng tiền nóng đổ vào thị trường chứng khoán đẩy giá cổ phiếu tăng. Ngược lại, trong môi trường lạm phát cao, Ngân hàng trung ương thường thắt chặt chính sách, gây áp lực giảm giá cổ phiếu.

Năm 2022, thị trường Mỹ là ví dụ điển hình. Tỷ lệ lạm phát của Mỹ liên tục tăng, tháng 6 CPI tăng 9.1% so cùng kỳ, mức cao nhất trong 40 năm. Cục Dự trữ Liên bang bắt đầu nâng lãi từ tháng 3, tổng cộng 7 lần trong năm, cộng dồn 425 điểm cơ bản, lãi suất từ 0.25% tăng lên 4.5%. Chi phí vay mượn tăng đã làm giảm định giá doanh nghiệp, chỉ số S&P 500 giảm 19% trong năm, còn Nasdaq, chủ yếu là cổ phiếu công nghệ, giảm tới 33%.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là trong thời kỳ lạm phát cao, không thể đầu tư cổ phiếu. Các cổ phiếu năng lượng thường thể hiện rất tốt trong thời kỳ lạm phát cao. Năm 2022, ngành năng lượng của Mỹ tăng hơn 60%, trong đó Occidental Petroleum tăng 111%, ExxonMobil tăng 74%, trở thành một trong số ít các ngành tăng giá ngược dòng.

Phương án phân bổ đầu tư trong thời kỳ lạm phát

Đối mặt với tác động của lạm phát, phân bổ tài sản hợp lý là điều cực kỳ quan trọng. Nhà đầu tư cần xây dựng danh mục đa dạng, phân tán rủi ro giữa cổ phiếu, trái phiếu, kim loại quý, bất động sản và các loại tài sản khác.

Các tài sản chống lạm phát tiêu biểu gồm:

Bất động sản: Trong thời kỳ lạm phát cao, lượng cung tiền lớn đổ vào thị trường bất động sản, đẩy giá nhà đất tăng.

Kim loại quý (vàng, bạc, v.v.): Vàng có mối quan hệ nghịch chiều với lãi suất thực (lãi suất danh nghĩa trừ lạm phát). Lạm phát càng cao, lãi suất thực càng thấp, vàng càng hấp dẫn.

Cổ phiếu: Hiệu suất ngắn hạn phân hóa, nhưng về dài hạn, lợi nhuận thường vượt lạm phát.

Đồng tiền mạnh (đô la Mỹ, v.v.): Trong thời kỳ lạm phát cao, Fed thường theo đuổi chính sách thắt chặt, đồng đô la Mỹ thường tăng giá mạnh.

Một phương án phân bổ khả thi là chia đều vốn thành ba phần: 33% đầu tư vào cổ phiếu để bắt kịp xu hướng tăng trưởng, 33% vào vàng để giữ giá trị, 33% đổi ra đô la Mỹ để phòng chống rủi ro lạm phát. Cách phân bổ này vừa tận dụng tiềm năng tăng trưởng của thị trường chứng khoán, vừa bảo vệ bằng kim loại quý và đồng tiền mạnh, đồng thời phân tán rủi ro của từng loại tài sản, xây dựng một hàng phòng thủ đầu tư ổn định hơn.

Tóm lại: Sự khôn ngoan trong đầu tư trong thời kỳ lạm phát

Lạm phát về bản chất là giá cả liên tục tăng, mức độ vừa phải có thể thúc đẩy sức sống của nền kinh tế, còn quá cao sẽ gây tổn hại. Các ngân hàng trung ương dùng các biện pháp như nâng lãi suất để duy trì lạm phát trong phạm vi hợp lý.

Là nhà đầu tư, điều quan trọng là nhận thức rõ hai mặt của lạm phát: vừa là rủi ro (tiền mặt mất giá), vừa là cơ hội (tăng giá tài sản). Bằng cách phân bổ hợp lý giữa cổ phiếu, vàng, bất động sản, đô la Mỹ và các tài sản khác, bạn có thể vừa bảo vệ sức mua của tiền, vừa tìm kiếm cơ hội sinh lời trong thời kỳ lạm phát.