Hướng dẫn đầy đủ về công thức tính ROI - Từ cơ bản đến nâng cao phân tích tỷ lệ lợi nhuận

Các chỉ số cốt lõi mà nhà đầu tư cần hiểu rõ: Lợi nhuận đầu tư thực sự đo lường điều gì

Trước khi đưa ra bất kỳ quyết định đầu tư nào, nhà đầu tư cần hiểu một chỉ số tài chính cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng — tỷ suất sinh lời trên đầu tư (Return on Investment, viết tắt ROI). Chỉ số này thể hiện bằng phần trăm, phản ánh hiệu quả của việc sử dụng vốn đầu tư so với lợi nhuận thu được.

Dù bạn đang lập kế hoạch tài chính cá nhân, đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp, hay so sánh hiệu quả của các phương án đầu tư khác nhau, tỷ suất sinh lời trên đầu tư đều là công cụ tham khảo không thể thiếu. Nhiệm vụ cốt lõi của nó là giúp nhà đầu tư nhanh chóng đánh giá: Đầu tư này có đáng để thực hiện không?

Công thức tính ROI: Từ lý thuyết đến thực chiến

Phương pháp tính cơ bản nhất

Cách tính ROI thực ra không phức tạp. Bản chất là lấy lợi nhuận ròng (thu nhập từ đầu tư trừ đi chi phí đầu tư) chia cho số vốn ban đầu, kết quả là phần trăm chính là ROI.

Công thức cơ bản: ROI = (Lợi nhuận ròng ÷ Vốn đầu tư) × 100%

Hoặc cách diễn đạt trực tiếp hơn: ROI = ((Giá trị cuối cùng - Vốn ban đầu) ÷ Vốn ban đầu) × 100%

Ví dụ đơn giản minh họa

Ví dụ phổ biến nhất là đầu tư chứng khoán. Giả sử bạn mua cổ phiếu với 1 triệu đồng, sau một năm bán ra với 1,3 triệu đồng, thì cách tính ROI rất rõ ràng: (1300 nghìn - 1000 nghìn) ÷ 1000 nghìn = 30%.

Tuy nhiên, thực tế thường phức tạp hơn. Đầu tư không chỉ liên quan đến chênh lệch giá mua bán, mà còn có các yếu tố như phí giao dịch, thuế, cổ tức, v.v.

Tính ROI trong đầu tư chứng khoán: Phân tích ví dụ đầy đủ

Hãy cùng xem một ví dụ đầy đủ hơn để hiểu cách áp dụng công thức tính tỷ suất sinh lời trong thực tế đầu tư.

Giả sử bạn mua 1,000 cổ phiếu với giá 10 USD mỗi cổ phiếu, sau một năm bán ra với giá 12,5 USD. Trong thời gian giữ, bạn nhận được 500 USD cổ tức, nhưng trong quá trình giao dịch đã trả phí môi giới 125 USD.

Quá trình tính toán:

• Doanh thu bán cổ phiếu: 12,5 USD × 1,000 cổ = 12,500 USD

• Cộng cổ tức: 500 USD

• Tổng thu nhập = 13,000 USD

• Chi phí mua ban đầu: 10 USD × 1,000 cổ = 10,000 USD

• Cộng phí giao dịch: 125 USD

• Tổng chi phí = 10,125 USD

• Lợi nhuận ròng = 13,000 USD - 10,125 USD = 2,875 USD

• ROI = (2,875 USD ÷ 10,000 USD) × 100% = 28.75%

Ví dụ này cho thấy, để tính chính xác ROI cần xem xét tất cả các chi phí liên quan, bao gồm phí giao dịch, thuế, v.v. Bỏ qua bất kỳ khoản phí nào cũng sẽ làm tăng ảo ROI.

Ứng dụng ROI trong lĩnh vực thương mại điện tử và quảng cáo

Trong hoạt động kinh doanh, định nghĩa ROI sẽ điều chỉnh theo từng bối cảnh. Các nhà điều hành thương mại điện tử khi tính ROI thường chú trọng vào tỷ suất lợi nhuận hoạt động.

Công thức ROI trong thương mại điện tử: ROI = ((Doanh thu bán hàng - Chi phí bán hàng) ÷ Chi phí bán hàng) × 100%

Giả sử một mặt hàng có chi phí sản xuất 100 USD, bán với giá 300 USD. Qua quảng cáo trực tuyến, bán được 10 sản phẩm, chi phí quảng cáo là 500 USD.

Tính như sau:

• Tổng doanh thu: 300 USD × 10 = 3,000 USD
• Tổng chi phí bán hàng: (100 USD × 10 + 500 USD) = 1,500 USD
• ROI = ((3,000 USD - 1,500 USD) ÷ 1,500 USD) × 100% = 100%

Chuyên gia quảng cáo thường nói ROI thực chất không phải là ROI

Trong lĩnh vực quảng cáo và marketing, thuật ngữ “ROI” thường được hiểu là một chỉ số khác — ROAS (Return on Ad Spend), hay lợi nhuận từ chi tiêu quảng cáo, dễ gây nhầm lẫn.

Công thức ROAS: ROAS = Doanh thu từ quảng cáo ÷ Chi phí quảng cáo

Dùng ví dụ trên để tính ROAS:

• ROAS = 3,000 USD ÷ 500 USD = 600%

Điểm khác biệt chính: ROI đo lường lợi nhuận ròng sau khi trừ tất cả chi phí, còn ROAS chỉ tập trung vào doanh thu sinh ra từ chi phí quảng cáo, không tính đến các chi phí khác như sản xuất. Đối với quyết định chạy quảng cáo, ROAS thường mang lại giá trị tham khảo trực tiếp hơn.

Chiều sâu về thời gian: Tỷ suất sinh lời hàng năm

Chỉ số ROI truyền thống có một nhược điểm lớn — bỏ qua yếu tố thời gian. Cùng mức lợi nhuận 50%, đạt được trong 1 năm hay 5 năm đều hoàn toàn khác nhau về giá trị.

Công thức ROI hàng năm: ROI hàng năm(%) = [((Tổng lợi nhuận + 1)^(Thời gian (năm))) - 1] × 100%

Công thức này tính đến hiệu ứng lãi kép và chu kỳ thời gian.

So sánh ví dụ:

• Kế hoạch A: tổng lợi nhuận 100% trong 2 năm
• Kế hoạch B: tổng lợi nhuận 200% trong 4 năm

Dù B có vẻ tốt hơn, nhưng sau khi tính ROI hàng năm:

ROI hàng năm của kế hoạch A: [((1 + 1)^(1/2)) - 1] × 100% ≈ 41.4%

ROI hàng năm của kế hoạch B: [((2 + 1)^(1/4)) - 1] × 100% ≈ 31.6%

Kết luận đảo ngược — kế hoạch A có ROI hàng năm cao hơn, là lựa chọn tối ưu hơn.

So sánh ROI trong tài chính doanh nghiệp: ROI, ROA, ROE

Khi phân tích các công ty niêm yết hoặc doanh nghiệp, nhà đầu tư thường gặp ba chỉ số tương tự nhưng mang ý nghĩa khác nhau. Hiểu rõ sự khác biệt là rất quan trọng.

Ví dụ minh họa: Một doanh nghiệp có tổng tài sản 100 triệu, trong đó vay 50 triệu, vốn chủ sở hữu 50 triệu. Doanh nghiệp đầu tư 10 triệu vào dự án, cuối kỳ thu về 20 triệu.

• ROI dự án = (20 triệu - 10 triệu) ÷ 10 triệu = 100%
• Lợi nhuận ròng của năm là 150 triệu
• ROA = 150 triệu ÷ 100 triệu = 150%
• ROE = 150 triệu ÷ 50 triệu = 300%

Ba chỉ số này trả lời các câu hỏi khác nhau: dự án có sinh lời cao không, doanh nghiệp sử dụng tài sản hiệu quả thế nào, lợi nhuận cổ đông có hấp dẫn không.

Các chiến lược nâng cao ROI thực tế

Vì công thức tính ROI là ROI = Lợi nhuận ÷ Vốn đầu tư, nên cách nâng cao ROI rõ ràng là: Hoặc tăng lợi nhuận, hoặc giảm chi phí đầu tư, hoặc cả hai.

Về tối ưu chi phí

Trong đầu tư chứng khoán:

• Chọn các công ty có cổ tức cao, tăng thu nhập thụ động
• Chọn nhà môi giới phí thấp
• Giảm số lần giao dịch không cần thiết, giảm tổng chi phí
• Chú ý đến kế hoạch thuế, hợp pháp giảm thuế

Về lựa chọn mục tiêu đầu tư

Nếu tối ưu chi phí không đủ, cách trực tiếp hơn là chọn các mục tiêu đầu tư có ROI cao. Theo lịch sử, lợi nhuận đầu tư thường theo quy luật:

Tiền điện tử/ngoại hối > Cổ phiếu > Quỹ chỉ số > Trái phiếu

Tuy nhiên, lợi nhuận cao đi kèm rủi ro lớn. Khi chọn các khoản đầu tư có ROI cao, cần đánh giá thêm độ biến động và mức định giá.

Phương pháp cân bằng rủi ro: Nếu độ biến động của tiền điện tử và cổ phiếu tỷ lệ 7:3, có thể điều chỉnh tỷ lệ vị thế theo chiều ngược lại thành 3:7 để cân bằng rủi ro và lợi nhuận.

Tham khảo định giá: Khi chọn cùng loại tài sản, nên so sánh PE phần trăm (vị trí định giá so với lịch sử). PE thấp hơn thường có rủi ro thấp hơn, tiềm năng tăng trưởng lớn hơn.

Tổng quan các phương thức đầu tư sinh lợi cao

Nhà đầu tư muốn theo đuổi lợi nhuận cao hơn, thị trường có một số công cụ đã trưởng thành đáng chú ý.

Giao dịch hợp đồng chênh lệch (CFD)(

CFD là công cụ OTC, có đòn bẩy cao, linh hoạt trong giao dịch. Ví dụ, CFD cổ phiếu yêu cầu ký quỹ chỉ khoảng 20% giá trị giao dịch.

Giả sử bạn có 10,000 USD, giao dịch CFD chỉ cần 2,000 USD ký quỹ để mở vị thế toàn phần. Nếu lãi 500 USD, ROI = )500 USD ÷ 2,000 USD( × 100% = 25%. So với lợi nhuận 5% của mua bán cổ phiếu truyền thống, CFD cho lợi nhuận gấp nhiều lần.

Tuy nhiên, đòn bẩy cũng làm rủi ro tăng theo, cần quản lý rủi ro chặt chẽ và đặt lệnh dừng lỗ hợp lý.

) Giao dịch ngoại hối ký quỹ

Thị trường ngoại hối có khối lượng giao dịch trung bình lớn nhất toàn cầu, thanh khoản dồi dào. Giao dịch ngoại hối sử dụng đòn bẩy, lợi nhuận hàng năm tiềm năng có thể vượt 30%. Giao dịch 24/24 tạo cơ hội liên tục.

Thị trường ngoại hối rất nhạy cảm với các yếu tố chính trị, kinh tế toàn cầu, đòi hỏi nhà đầu tư có khả năng phân tích thị trường cao và chịu đựng rủi ro tốt. Đặt lệnh chốt lời, cắt lỗ hợp lý là chìa khóa kiểm soát rủi ro.

Đầu tư kim loại quý

Vàng có đặc tính giữ giá trị tự nhiên, là công cụ phòng ngừa rủi ro truyền thống. Năm 2019, giá vàng tăng 18.4%, đạt mức cao nhất trong 8 năm. Trong thời kỳ bất ổn kinh tế toàn cầu, đầu tư vàng cung cấp lựa chọn phân bổ tài sản ổn định.

Thị trường chứng khoán

Lấy thị trường Mỹ làm ví dụ, dữ liệu dài hạn gần 200 năm cho thấy lợi nhuận trung bình hàng năm vượt 12%. Thị trường Mỹ có định giá hợp lý, các công ty niêm yết thường có tỷ suất cổ tức cao, cộng hưởng chính sách thuận lợi, là lựa chọn của nhà đầu tư ổn định.

4 quan niệm sai lầm phổ biến khi sử dụng ROI

Dù công thức tính ROI được áp dụng rộng rãi, nhưng khi sử dụng vẫn cần cảnh giác với những hạn chế của nó.

Sai lầm thứ nhất: Bỏ qua yếu tố thời gian

ROI của dự án A là 25%, dự án B là 15%, tưởng chừng A tốt hơn. Nhưng nếu A mất 5 năm mới đạt, còn B chỉ 1 năm, thì ROI hàng năm của B thực tế cao hơn.

Cách làm đúng: Sử dụng ROI hàng năm để so sánh ngang hàng, chứ không chỉ nhìn tổng thể.

Sai lầm thứ hai: ROI cao không đồng nghĩa lợi nhuận cao

Lợi nhuận đầu tư tỷ lệ thuận với rủi ro. Các khoản đầu tư có ROI cao thường đi kèm độ biến động lớn. Năm đầu, có thể thua lỗ, bán tháo hoảng loạn, khiến lợi nhuận thực tế thấp hơn nhiều so với ROI dự kiến.

Cách làm đúng: ROI chỉ là tham khảo, cần kết hợp các chỉ số rủi ro như độ biến động, maximum drawdown, Sharpe ratio.

Sai lầm thứ ba: Tính toán chi phí không đầy đủ dẫn đến ROI ảo

Trong đánh giá bất động sản, nếu bỏ qua lãi vay, thuế nhà đất, phí bảo hiểm, phí bảo trì, thì ROI sẽ bị thổi phồng.

Cách làm đúng: Liệt kê đầy đủ tất cả các chi phí, bao gồm chi phí trực tiếp và gián tiếp, để tính toán ROI chính xác.

Sai lầm thứ tư: Quá tập trung vào lợi nhuận tài chính

ROI chỉ đo lường hiệu quả kinh tế, bỏ qua các lợi ích xã hội, môi trường, các giá trị đa chiều khác. Một số dự án có thể có giá trị tổng thể cao hơn nhiều so với số liệu ROI phản ánh.

Trong trường hợp này, các chuyên gia đã thiết kế chỉ số lợi nhuận xã hội (SROI), lượng hóa các lợi ích phi tài chính, cung cấp đánh giá toàn diện hơn về đầu tư.

Lời khuyên cuối cùng cho nhà đầu tư

ROI là công cụ nhanh để lọc các cơ hội đầu tư, nhưng không phải là yếu tố quyết định duy nhất. Mục tiêu lợi nhuận hợp lý cần dựa trên khả năng chịu đựng rủi ro, chu kỳ đầu tư, quy mô vốn đầu tư của từng người.

Trong quá trình theo đuổi lợi nhuận cao, đừng bao giờ bỏ qua tầm quan trọng của quản lý rủi ro. Liên tục học hỏi kiến thức thị trường, xây dựng hệ thống đầu tư khoa học, thường xuyên xem lại các quyết định cũ mới là con đường dài hạn để sinh lời bền vững.