## Lira Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục mất giá: Nguyên nhân kinh tế đằng sau và sự thật về tỷ giá hối đoái

Lira Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những đồng tiền thị trường mới nổi có biến động lớn nhất toàn cầu. Trong hơn mười năm qua, đồng tiền này đã trải qua quá trình mất giá mạnh mẽ kéo dài, hình thành đặc điểm “lãi suất cao, biến động lớn, rủi ro cao”. Nhiều nhà đầu tư tò mò: Tại sao lira liên tục mất giá? Trong tương lai, tỷ giá sẽ phát triển như thế nào? Cơ hội đầu tư vào lira nằm ở đâu?

### Bối cảnh lịch sử của lira: Từ khủng hoảng đến hiện tại

Lira Thổ Nhĩ Kỳ (mã ISO: TRY, ký hiệu: ₺) là đồng tiền chính thức của Thổ Nhĩ Kỳ, đồng tiền phụ là kuruş, 1 lira bằng 100 kuruş. Các mệnh giá tiền giấy lưu hành gồm 5, 10, 20, 50, 100, 200 lira, tiền kim loại gồm 1, 5, 10, 25, 50 kuruş và 1 lira.

Lira từng rơi vào tình trạng khủng hoảng do lạm phát cực kỳ cao. Cuối năm 2001, tỷ giá USD so với lira thậm chí xấu đi đến mức 165 triệu:1. Để ổn định hệ thống tiền tệ, Thổ Nhĩ Kỳ đã tiến hành cải cách lớn vào năm 2005, đổi 1 lira mới lấy 1 triệu cũ, và vào năm 2009 đã điều chỉnh tên gọi tiền tệ, chính thức xác lập là “Lira Thổ Nhĩ Kỳ” từ năm 2010, hoàn toàn loại bỏ tiền cũ. Quá trình này phản ánh vấn đề cấu trúc dài hạn của áp lực tỷ giá đối với lira.

### Động lực chính gây mất giá của lira

Nguyên nhân căn bản khiến lira mất giá dài hạn là sự kết hợp độc hại của **lạm phát cao và thiếu độ tin cậy của chính sách**. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ trong những năm gần đây đã thực hiện chính sách tiền tệ phi truyền thống, khi giá cả tăng vọt lại cố tình giảm lãi suất, dẫn đến thị trường mất niềm tin vào tính độc lập của ngân hàng trung ương. Các doanh nghiệp và người dân lần lượt chuyển sang USD, EUR và các đồng tiền mạnh khác, tạo thành vòng luẩn quẩn rút vốn.

Về mặt cấu trúc kinh tế, Thổ Nhĩ Kỳ đối mặt với vấn đề **phụ thuộc nhập khẩu cao**. Năng lượng, nguyên vật liệu và các mặt hàng chiến lược phải thanh toán bằng USD, mỗi lần lira mất giá đều đẩy chi phí nhập khẩu tăng cao, làm gia tăng áp lực lạm phát, khiến niềm tin vào lira càng giảm sút. Thêm vào đó, **tình hình chính trị không ổn định cũng là yếu tố quan trọng**. Các biến số trong bầu cử địa phương, điều chỉnh chính sách, biến động quan hệ quốc tế đều khiến dòng vốn ngoại trở nên thận trọng hơn, làm lira dễ bị tác động từ bên ngoài hơn.

Tóm lại, sự mất giá của lira không phải là hiện tượng ngắn hạn, mà là kết quả của việc tích tụ lâu dài của ba yếu tố: thiếu độ tin cậy của chính sách, mất cân đối cấu trúc kinh tế và rủi ro chính trị.

### Hiện trạng tỷ giá lira năm 2025

Từ đầu năm đến nay, lira Thổ Nhĩ Kỳ so với USD tiếp tục yếu đi. Đầu năm, tỷ giá USD/Lira khoảng 35-36, do ảnh hưởng của bất ổn chính trị, lạm phát cao và nghi ngờ về độ tin cậy chính sách, lira đã giảm xuống khoảng 42:1 vào giữa tháng 11, giảm hơn 20% trong cả năm. Đặc biệt, sự kiện chính trị tại Istanbul vào tháng 3 đã gây hoảng loạn thị trường, làm giảm mạnh tỷ giá trong ngắn hạn, phản ánh độ nhạy cảm của thị trường với rủi ro chính trị.

Mặc dù Ngân hàng Trung ương đã từng nâng lãi suất để cố gắng ổn định tỷ giá, nhưng do lạm phát cao và các vấn đề cấu trúc dài hạn chưa được giải quyết, lira vẫn dao động trong kênh mất giá cao. Đối với nhà đầu tư Đài Loan, lira là tài sản có độ biến động cao và rủi ro lớn, cần đánh giá kỹ nền kinh tế và rủi ro trước khi đầu tư, không phù hợp làm tài sản giữ giá.

### Đặc tính và chiến lược đầu tư vào lira

**Cơ hội chênh lệch ngắn hạn vẫn tồn tại**

Lira biến động lớn so với USD, thường xuyên có biến động 10% trong một tháng. Nhà đầu tư có kinh nghiệm giao dịch ngoại hối ngắn hạn và có thể nắm bắt các sự kiện thị trường có thể xem lira như một công cụ giao dịch biến động cao, thực hiện các thao tác kỹ thuật.

**Không phù hợp giữ dài hạn để kiếm lời từ tăng giá**

Xu hướng dài hạn của lira là liên tục mất giá, thỉnh thoảng có hồi phục nhưng biên độ hồi phục hạn chế. Hy vọng kiếm lợi từ việc lira tăng giá là chiến lược rất khó khăn, rủi ro quá lớn.

**Phân bổ theo từng đợt để đa dạng rủi ro**

Nếu nhà đầu tư tin tưởng vào triển vọng cải cách của Thổ Nhĩ Kỳ, có thể áp dụng phương pháp mua từng phần, dùng USD đổi lấy một lượng nhỏ lira theo từng đợt, kết hợp với các đợt hồi kỹ thuật để thực hiện giao dịch ngắn hạn, tránh đầu tư một lần hoặc giữ dài hạn như phân bổ tài sản.

### So sánh ba kênh giao dịch ngoại hối

Nhà đầu tư có thể lựa chọn công cụ phù hợp dựa trên khả năng chịu rủi ro và thói quen giao dịch:

**Đổi ngoại tệ tại ngân hàng/tiệm đổi tiền**

Một số ngân hàng tại Đài Loan cung cấp dịch vụ đặt hàng ngoại tệ đặc biệt, nhưng lira Thổ Nhĩ Kỳ không phổ biến, phần lớn chi nhánh không có tiền mặt sẵn, cần liên hệ trước để xác nhận. Ưu điểm là không đòn bẩy, rủi ro tương đối kiểm soát được; nhược điểm là chênh lệch tỷ giá lớn, thanh khoản thấp, khó kiếm lời từ tăng giá.

**Hợp đồng tương lai**

Sở Giao dịch Chicago (CME) cung cấp hợp đồng tương lai USD/TRY (mã 6M), mỗi hợp đồng tương ứng 100.000 lira. Tuy nhiên, các hợp đồng này rất ít giao dịch, thanh khoản thấp, phần lớn các nhà môi giới không mở cho nhà đầu tư cá nhân, số lượng nhà đầu tư thực tế có thể giao dịch rất hạn chế.

**Hợp đồng chênh lệch (CFD)**

CFD hiện là lựa chọn hấp dẫn hơn để đầu tư vào lira. Thực hiện giao dịch mua bán cặp tiền tệ USD/TRY. Ưu điểm của công cụ này gồm: mức tối thiểu thấp, phù hợp với vốn nhỏ, giao dịch 24/7 hai chiều (mua hoặc bán), lot nhỏ nhất 0.01, hỗ trợ nhiều cặp tiền chéo. Mở tài khoản trực tuyến không cần đến quầy, hỗ trợ nhiều cặp liên quan đến lira (USD/TRY, EUR/TRY, TRY/JPY, v.v.). Giao dịch ký quỹ cho phép dùng đòn bẩy, phù hợp với nhà đầu tư nhỏ và trung bình, đồng thời nền tảng cung cấp công cụ quản lý rủi ro để kiểm soát đòn bẩy trong phạm vi hợp lý.

### Hướng dẫn đổi tiền và sử dụng thực tế

**Kênh đổi tiền tại Đài Loan**

Đổi tiền qua ngân hàng cần đặt lịch trước 1-3 ngày làm việc, ưu điểm là phí rõ ràng, nhược điểm là thời gian chuẩn bị lâu; đổi tiền tại sân bay có thể ứng phó khẩn cấp, nhưng tỷ giá và phí cao hơn ngân hàng, không khuyến khích sử dụng thường xuyên. Nên gọi điện xác nhận trước xem chi nhánh có sẵn tiền mặt không.

**Mẹo tiêu dùng tại Thổ Nhĩ Kỳ**

Tiêu tiền nhỏ bằng tiền mặt, tiêu lớn bằng thẻ tín dụng. Tiền kim loại dùng cho xe buýt, tip hoặc mua sắm nhỏ. Tham khảo giá: một ly cà phê khoảng 15-25 lira, một bữa ăn địa phương khoảng 50-100 lira. Nên tip khoảng 10% tổng hóa đơn.

**Tránh các bẫy phổ biến**

Điểm đổi tiền trên đường phố ghi “không phí dịch vụ” nhưng tỷ giá thực tế có thể chênh lệch 10%-20%, cần tránh. Khi nhận tiền mặt, kiểm tra đầy đủ, tránh nhận tiền rách hoặc giả. Khi tiêu dùng, có thể trả tròn số để không cần tiền lẻ, không cần tính thêm tiền tip.

### Dự đoán xu hướng tỷ giá ngắn hạn và trung hạn

**USD/TRY: Áp lực ngắn hạn, kỳ vọng chính sách thúc đẩy**

Hiện tại, tỷ giá duy trì ở mức cao và dao động. Trong 1-3 tháng tới, dự đoán tỷ giá sẽ dao động trong khoảng 10.0-10.5, chịu áp lực mất giá theo giai đoạn, nhưng quanh mức 10.5 có mức hỗ trợ tâm lý mạnh.

**TRY/EUR: Theo xu hướng chung của euro**

Trong ngắn hạn, có thể theo dõi euro điều chỉnh giảm nhẹ, thử thách các mức kháng cự cao hơn. Nếu euro giữ vững hỗ trợ và bắt đầu tăng trở lại, cặp tiền này có thể duy trì dao động ở mức thấp hơn.

**TRY/TWD: Liên quan đến nhu cầu du lịch**

Vào giữa tháng 11, khoảng 0.23-0.24 (tức 1 lira ≈ 0.235 TWD). Trước Tết Nguyên Đán, khách du lịch Đài Loan đi Thổ Nhĩ Kỳ có thể thúc đẩy tăng ngắn hạn, nhưng trung và dài hạn vẫn theo xu hướng USD/TRY. Nên lên kế hoạch đổi tiền theo từng đợt, tránh tập trung một lần để giảm rủi ro.

**Các điểm theo dõi quan trọng**

Quyết định lãi suất của Ngân hàng trung ương sẽ quyết định hướng đi ngắn hạn của tỷ giá; dữ liệu lạm phát sau đó sẽ kiểm chứng hiệu quả chính sách. Nếu chỉ số chứng khoán ngân hàng tại địa phương giảm hơn 5%, cho thấy dòng vốn ngoại rút nhanh, cần cảnh giác với khả năng lira mất giá nhanh.

### Tóm tắt

Dù không được nhà đầu tư phổ thông chú ý, nhưng đặc điểm biến động của lira rõ ràng, các yếu tố chuyển biến rõ ràng, là một đồng tiền đáng quan tâm. Nhà đầu tư nên dựa trên khả năng chịu rủi ro và sở thích đầu tư của bản thân để lựa chọn sản phẩm và phương thức phù hợp, theo dõi sát sao các diễn biến kinh tế và chính trị tổng thể để nâng cao độ chính xác trong dự đoán giao dịch.