Hướng dẫn toàn diện về giao dịch ngoại hối: Từ khái niệm đến cơ chế hoạt động của thị trường

Ngoại hối là gì?

Ngoại hối (Foreign Exchange, viết tắt là Forex hoặc FX) có vẻ phức tạp, nhưng thực tế chính là quá trình đổi một loại tiền tệ sang loại tiền tệ khác. Trong cuộc sống hàng ngày, bạn có thể đã tiếp xúc với ngoại hối — ví dụ như khi đi du lịch nước ngoài, đổi tiền tại sân bay, đó chính là hình thức đơn giản nhất của thị trường ngoại hối.

Cụ thể, giao dịch ngoại hối là hoạt động mua bán dựa trên biến động tỷ giá hối đoái, nhằm kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá. Khác với việc đổi tiền đơn thuần, nhà giao dịch ngoại hối tận dụng sự biến động của tỷ giá để tạo ra cơ hội sinh lời.

Một ví dụ thực tế

Giả sử bạn thấy tỷ giá đổi USD sang TWD tại sân bay là 0.034, bạn quyết định đổi 10.000 TWD lấy 340 USD. Lúc này bạn đang bán TWD, mua USD — hành động này chính là thực hiện trên thị trường ngoại hối. Nếu USD tăng giá trị, sau này bạn đổi lại USD lấy TWD với tỷ giá cao hơn, bạn có thể thu lợi nhuận vượt quá 10.000 đồng.

Thị trường ngoại hối hoạt động như thế nào?

Thị trường ngoại hối là thị trường tài chính lớn nhất thế giới, đồng thời cũng là thị trường phi tập trung thực sự. Khác với sàn chứng khoán, thị trường ngoại hối không có phòng giao dịch vật lý, mà hoạt động qua mạng lưới điện tử của các ngân hàng, nhà môi giới và nhà giao dịch toàn cầu.

Quy mô giao dịch khổng lồ

Khối lượng giao dịch hàng ngày của thị trường ngoại hối đạt 6.6 nghìn tỷ USD, con số này nói lên điều gì? Ví dụ, Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) nổi tiếng của Mỹ có khối lượng giao dịch trung bình mỗi ngày chỉ khoảng 22,4 tỷ USD. Điều này có nghĩa là khối lượng giao dịch hàng ngày của thị trường ngoại hối gấp 296 lần thị trường chứng khoán.

Lưu ý rằng, 6.6 nghìn tỷ USD này bao gồm cả các sản phẩm phái sinh ngoại hối. Thị trường giao dịch ngoại hối giao ngay (spot) có khối lượng trung bình mỗi ngày khoảng 2 nghìn tỷ USD. Trong đó, phần giao dịch của nhà đầu tư nhỏ lẻ chiếm khoảng 3-5%, tương đương 200-300 triệu USD mỗi ngày.

Tại sao tỷ giá liên tục biến động?

Tỷ giá luôn thay đổi từng giây, các yếu tố thúc đẩy gồm:

• Dữ liệu kinh tế của các quốc gia
• Chính sách của ngân hàng trung ương
• Tình hình chính trị quốc tế
• Cung cầu trên thị trường

Nhiệm vụ của nhà giao dịch là dự đoán ảnh hưởng của các yếu tố này đến tỷ giá, từ đó xác định đồng tiền nào sẽ tăng hoặc giảm giá.

Cơ chế giao dịch 24/5

Điểm đặc biệt của thị trường ngoại hối là thời gian hoạt động. Thị trường mở cửa 5 ngày trong tuần, 24 giờ mỗi ngày, nghỉ cuối tuần. Các khung giờ giao dịch bắt đầu từ Auckland/Wellington của New Zealand, lần lượt chuyển sang Sydney, Singapore, Hong Kong, Tokyo, Frankfurt, London, cuối cùng là New York, tạo thành một vòng tròn giao dịch toàn cầu liền mạch. Điều này có nghĩa là dù bạn ở đâu, vẫn có thể tìm thấy thời điểm phù hợp để giao dịch.

Thị trường ngoại hối giao dịch gì?

Nói đơn giản: Tiền tệ. Nhưng khác với việc mua bán hàng hóa vật chất, giao dịch ngoại hối là hoạt động trao đổi tài sản.

Chúng ta có thể hiểu như sau: Mua một đồng tiền của quốc gia nào đó tương đương với việc mua “cổ phiếu” của triển vọng kinh tế của quốc gia đó. Giá trị của một đồng tiền phản ánh trực tiếp đánh giá của thị trường về tình hình sức khỏe kinh tế của quốc gia đó.

Tình huống giả định: Bạn tin tưởng vào triển vọng phát triển của kinh tế Mỹ, quyết định mua USD. Sau nửa năm, kinh tế Mỹ thực sự khả quan hơn, USD tăng giá. Lúc này, bạn đổi USD lấy các đồng tiền khác, có thể thu lợi từ chênh lệch giá.

Các cặp tiền tệ chính: Lựa chọn cho người mới bắt đầu

Thị trường ngoại hối có hàng trăm cặp tiền tệ giao dịch, nhưng người mới thường tập trung vào cặp tiền chính, tức các cặp có khối lượng giao dịch lớn nhất, thanh khoản cao nhất.

Các đồng tiền chính gồm:

• USD — đồng tiền giao dịch phổ biến nhất toàn cầu
• EUR — đồng tiền chung của 19 quốc gia khu vực Euro
• GBP — đồng bảng Anh của Vương quốc Anh
• JPY — đồng yên Nhật
• CAD, AUD, CHF, NZD

Mã tiền tệ cấu thành như thế nào?

Mỗi đồng tiền đều có mã gồm ba chữ cái. Hai chữ cái đầu đại diện tên quốc gia, chữ cái cuối là chữ cái đầu của tên đồng tiền. Ví dụ:

• USD: US (Mỹ) + D (Dollar, đô la Mỹ)
• JPY: JP (Nhật Bản) + Y (Yen, yên Nhật)
• EUR: EU (Châu Âu) + R (Euro, euro)

Hệ thống này do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) thiết lập từ năm 1973, gọi là ISO 4217 mã tiền tệ.

Ưu điểm cốt lõi của giao dịch ngoại hối

Chi phí giao dịch cực thấp

Giao dịch ngoại hối không phải trả phí hoa hồng, phí thanh toán hay thuế giao dịch. Các nhà môi giới ngoại hối bán lẻ chủ yếu kiếm lợi từ chênh lệch giá mua bán. Trong điều kiện bình thường, spread (chênh lệch giá mua bán) của ngoại hối thấp hơn 0.1%, thậm chí các giao dịch lớn có thể xuống còn 0.07% — thấp hơn nhiều so với chi phí của thị trường chứng khoán.

Quy mô giao dịch linh hoạt

Thị trường hợp đồng tương lai (futures) có quy định chặt chẽ về kích thước hợp đồng, nhưng thị trường ngoại hối cho phép nhà giao dịch tự do chọn khối lượng vị thế. Nhiều nhà môi giới cho phép mở vị thế tối thiểu 1.000 đơn vị tiền tệ, giảm đáng kể rào cản gia nhập.

Cơ chế đòn bẩy

Giao dịch ngoại hối cung cấp đòn bẩy, cho phép nhà giao dịch kiểm soát khối lượng lớn với số vốn nhỏ. Ví dụ, đòn bẩy 50:1, bỏ ra 50 USD ký quỹ có thể kiểm soát 2.500 USD giao dịch — hiệu ứng khuếch đại này vừa giúp tăng khả năng sinh lời, vừa đòi hỏi quản lý rủi ro cẩn thận.

Thanh khoản vô song

Với khối lượng giao dịch hàng ngày 6.6 nghìn tỷ USD, thị trường có độ sâu thanh khoản cực cao. Trong điều kiện bình thường, nhà giao dịch có thể thực hiện mua bán ngay lập tức mà không lo về việc không khớp lệnh.

Ngoại hối so với thị trường chứng khoán

Tính linh hoạt về thời gian giao dịch

Thị trường chứng khoán chỉ mở cửa khoảng 6.5 giờ mỗi ngày (từ 9:30 sáng đến 4 chiều theo giờ Mỹ). Trong khi đó, thị trường ngoại hối hoạt động 24/5, nhà giao dịch có thể sắp xếp thời gian phù hợp để giao dịch.

Khối lượng và thanh khoản

Khối lượng giao dịch hàng ngày của ngoại hối đạt 6.6 nghìn tỷ USD, vượt xa thị trường chứng khoán. Ví dụ, Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) có khối lượng trung bình mỗi ngày khoảng 22,4 tỷ USD, Nasdaq khoảng 20 tỷ USD. Sự chênh lệch lớn về thanh khoản này đồng nghĩa với tốc độ thực thi lệnh và độ ổn định giá của ngoại hối tốt hơn.

Cơ chế bán khống

Thị trường chứng khoán có giới hạn về việc bán khống, còn thị trường ngoại hối không có hạn chế này. Dù thị trường tăng hay giảm, nhà giao dịch đều có thể tìm kiếm cơ hội.

Các yếu tố ảnh hưởng thị trường

Giá cổ phiếu thường bị ảnh hưởng bởi ý kiến của các nhà phân tích hoặc dự báo lợi nhuận, thậm chí chỉ một báo cáo tài chính cũng có thể gây biến động mạnh. Thị trường ngoại hối, do liên quan đến các ngân hàng toàn cầu và nhu cầu thực của nền kinh tế, ổn định hơn và ít bị ảnh hưởng bởi ý kiến phân tích hơn.

Ngoại hối so với thị trường hợp đồng tương lai (futures)

Sự khác biệt về thanh khoản

Khối lượng giao dịch hàng ngày của ngoại hối là 6.6 nghìn tỷ USD, trong khi hợp đồng tương lai chỉ khoảng 300 tỷ USD. Khoảng cách lớn về thanh khoản khiến ngoại hối trở thành thị trường dễ tham gia và thoát ra hơn.

Thời gian giao dịch

Hợp đồng tương lai có thể giao dịch qua đêm, nhưng thanh khoản thấp hơn rõ rệt. Ngược lại, ngoại hối cung cấp môi trường giao dịch liên tục 24 giờ thực sự.

Độ chính xác trong thực thi lệnh

Thị trường ngoại hối giao ngay cung cấp thực thi nhanh chóng và giá rõ ràng trong điều kiện bình thường. Trong khi đó, hợp đồng tương lai có thể gặp rủi ro trượt giá (slippage) và trễ giá.

Quản lý rủi ro

Nền tảng giao dịch ngoại hối có cơ chế tự động bảo vệ: khi tài khoản thua lỗ đến mức yêu cầu ký quỹ, hệ thống tự phát đi cảnh báo bổ sung hoặc buộc đóng lệnh, hạn chế tổn thất mở rộng. Trong khi đó, hợp đồng tương lai thiếu cơ chế này, nhà giao dịch có thể thua lỗ vượt quá số dư tài khoản.

Tóm lại: Tại sao chọn ngoại hối?

Thị trường ngoại hối với khối lượng giao dịch khổng lồ, hoạt động 24/5, chi phí cực thấp và thanh khoản mạnh mẽ đã trở thành một trong những thị trường đầu tư hàng đầu toàn cầu. Đối với nhà đầu tư muốn tham gia thị trường tài chính, ngoại hối mang lại cơ hội minh bạch, dễ tiếp cận và đa dạng.