Kripto para, kriptografi ile korunan dijital veya sanal bir para birimidir, bu da onu neredeyse sahtelemeyi veya iki kez harcamayı imkansız hale getirir. Hükümetler tarafından ihraç edilen geleneksel paraların aksine (dolar veya euro) gibi, çoğu kripto para, bir bilgisayar ağı tarafından uygulanan dağıtılmış bir kayıt olan blockchain teknolojisine dayalı merkeziyetsiz ağlarda çalışır.

Kripto paraların belirleyici özelliği, genellikle işlemleri doğrulamak için bankalar veya hükümetler gibi merkezi otoritelere ihtiyaç duymamalarıdır. Bunun yerine, işlemleri güvence altına almak, yeni birimlerin yaratımını kontrol etmek ve varlık transferini doğrulamak için kriptografik teknikler kullanırlar. Bu kriptografik teknolojilerin kullanımı, kripto paraların hem bir para birimi hem de sanal bir muhasebe sistemi olarak işlev görmesini sağlar.

Kripto paralar, kısmen 2008 küresel finansal krizinin ardından geleneksel finansal sistemlerle ilgili endişelere bir yanıt olarak ortaya çıktı. Ocak 2009'da, Satoshi Nakamoto olarak bilinen anonim bir varlık tarafından Bitcoin yaratıldı ve bu, devrim niteliğinde bir finansal teknolojinin temellerini attı. Temel yenilik, iki tarafın güvenilir aracılara, yani bankalara bağımlı olmadan değer değiştirebileceği bir sistemin yaratılmasıydı.

Geleneksel paralar, değerlerini hükümet desteği ve düzenlemesinden türetirken, kripto paralar değerlerini temel teknolojisinden, kullanımından, topluluk kabulünden ve piyasa dinamiklerinden alır. Tamamen dijital formda bulunurlar, fiziksel madeni paralara veya banknotlara sahip değildirler. Bunun yerine, bakiyeler herkesin şeffaf bir şekilde erişebileceği bir genel kayıtta tutulur.

Kripto para kullanmak için bir kripto para cüzdanına ihtiyacınız var. Bu, kripto anahtarlarınızı saklayan ve kripto para varlıklarınıza bağlanan bir yazılımdır. Bu cüzdanlar, bulut tabanlı hizmetler veya bilgisayarınızda ya da mobil cihazınızda saklanan uygulamalar olabilir. Kripto paranız aslında bu cüzdanlarda saklanmaz; daha ziyade, cüzdanlar kripto anahtarlarını ( esasen sofistike şifreler) olarak saklar ve bu da belirli coinlerin blockchain üzerindeki mülkiyetinizi kanıtlar.

Kriptoparayı geleneksel bankalardan ayıran bir yön, bankaların müşteri bakiyeleri ve işlemleri hakkında gizli kayıtlar tutarken, kripto para blockhain'lerinin şeffaf olmasıdır. Bu, herkesin bir kez gerçekleştirilen tüm işlemleri görmesine olanak tanırken, kripto adreslerinin arkasındaki kimliklerin takma adlı kalmasını sağlar, aksi takdirde gönüllü olarak ifşa edilmedikçe.

Kripto para nasıl çalışır?

Temelde, kripto para blockchain teknolojisinde çalışır; bu, tüm işlemlerin kaydedildiği temelde dağıtılmış bir genel defterdir. Bu teknolojik yenilik, dijital işlemlerdeki temel bir sorunu çözer: dijital paranın, işlemleri doğrulamak için bir güvenilir üçüncü şahıs gerektirmeden iki kez harcanamayacağı garantisini sağlar.

Blockchain: Temel

Blockchain, kronolojik olarak sıralanmış veri blokları zinciridir ve işlem kayıtlarını içerir. Her blok şunları içerir:

• Bir zaman damgası
• İşlem verileri
• Önceki bloğun kriptografik hash'i ( "zincir" oluşturuyor )
• Bir nonce (, madencilik sürecinde kullanılan rastgele bir sayı )

Bu yapı değiştirilemez bir kayıt oluşturur: bir blok zincire eklendiğinde, verileri değiştirilmeden önceki tüm blokların değiştirilmesi gerekir ki bu da ağın çoğunluğunun konsensüsünü gerektirir.

İşlem Detaylı Süreci

Birine kripto para gönderdiğinde, gerçekten olan budur:

1. İşlem Başlatma: Cüzdanınızı kullanarak bir işlem oluşturursunuz, alıcının kamu adresini ve miktarı belirterek.
2. Dijital İmza: Cüzdanın, gönderim adresinin sahibi olduğuna dair matematiksel bir kanıt oluşturarak işlemi özel anahtarınla "imzalar."
3. İletim: İmzalanmış işleminiz, blockchain'i sürdüren (bilgisayar) düğüm ağına iletilir.
4. Doğrulama Havuzu: İşlem, doğrulanmayı ve blockchain'e eklenmeyi bekleyen onaylanmamış işlemler havuzuna girer.
5. Doğrulama Süreci: Ağdaki düğümler, işlemin geçerliliğini kontrol ederek doğrular:
   1. Yeterli fonların olduğundan emin ol
   2. Dijital imzanız geçerlidir
   3. İşlemin ağın tüm kurallarına uygun olduğu
6. Blok Oluşturma: Madenciler veya doğrulayıcılar ( konsensüs mekanizmasına bağlı olarak ) birçok doğrulanmış işlemi bir aday blokta derler.
7. Konsensüsün sağlanması: (İş Kanıtı) madenciliği veya (Hisse Kanıtı) staking'i aracılığıyla, yeni bloğun geçerliliği hakkında bir konsensüse varılır.
8. Blok Ekleme: Yeni blok, önceki blok ile kriptografik olarak bağlanır ve zincire eklenir.
9. Onay: İşleminizi içeren bloğun üzerine daha fazla blok eklendikçe, bu işlem giderek daha fazla "onaylanmış" ve geri alınamaz hale gelir.
10. Tamamlanma: Alıcının cüzdanı gelen fonları gösterir, ancak işlemi tamamlanmış olarak kabul etmeden önce birden fazla onay bekleyebilir.

Konsens Mekanizmaları

Merkezi olmayan bir ağ, hangi işlemlerin geçerli olduğu konusunda nasıl bir anlaşmaya varır? Bu, konsensüs mekanizmaları aracılığıyla sağlanır:

İş Kanıtı (PoW): Bitcoin ve bazı diğer kripto paralar tarafından kullanılan PoW, madencilerin önemli bir hesaplama gücü gerektiren karmaşık matematik bulmacalarını çözmelerini gerektirir. Bulmacayı ilk çözen, bir sonraki bloğu eklemek için izin alır ve yeni coinlerle ödüllendirilir. Bu süreç enerji yoğundur, ancak zamanla güvenli olduğunu kanıtlamıştır.

Hisse Kanıtı (PoS): PoW'a bir alternatif olan PoS, doğrulayıcıları ne kadar coin "bahis" (teminat olarak )kilitlediklerine dayanarak seçer. Bu yaklaşım, PoW'dan çok daha enerji verimlidir. İkinci en büyük kripto para birimi olan Ethereum, 2022'de PoW'dan PoS'a geçti.

Diğer mekanizmalar: Çeşitli kripto paralar, her birinin kendine özgü avantajları ve dezavantajları olan Delegated Proof of Stake (DPoS), Proof of Authority (PoA) ve Proof of History (PoH) gibi alternatif konsensüs yöntemlerini uygulamaktadır.

Kriptografinin Rolü

Kripto paralar, ağı güvence altına almak için çeşitli kriptografik teknikler kullanır:

• Açık ve özel anahtar kriptografisi: Her kullanıcının diğerlerinin görebileceği bir açık anahtarı (, bir adres olarak ) ve gizli tutulan, işlemleri imzalamak için kullanılan bir özel anahtarı ( vardır.
• Hash Fonksiyonları: Herhangi bir boyuttaki verileri sabit boyutlu bir çıktıya dönüştüren tek yönlü matematiksel fonksiyonlardır. Blokları birbirine bağlamak ve madencilik sürecini güvence altına almak için kullanılır.
• Dijital İmzalar: Mesajların veya işlemlerin özgünlüğünü ve bütünlüğünü doğrulayan matematiksel şemalar.

Bu sofistike teknoloji kombinasyonu, değerin küresel ölçekte, neredeyse anında, haftanın 7 günü, günde 24 saat, merkezi bir otoriteye güvenme ihtiyacı olmadan transfer edilebileceği bir sistem oluşturur; bu, finans tarihindeki devrimci bir kavramdır.