Sau mười năm rèn luyện, đường đua dự đoán sắp đón nhân vật chính tiếp theo?

Sự tiến hóa của thị trường dự đoán trong lĩnh vực tiền mã hóa thực sự rất thú vị, bởi vì nó từng được xếp vào nhóm “đã bị bác bỏ” và phải mất mười năm mới đạt được PMF (sự phù hợp giữa sản phẩm và thị trường), quá trình tiến hóa này đã vượt ngoài dự đoán của thị trường. Đôi khi, trong lĩnh vực tiền mã hóa, kết luận quá sớm chưa chắc đã phù hợp.

Khái niệm thị trường dự đoán vốn không mới, nó đã xuất hiện khá sớm trong lĩnh vực tiền mã hóa, năm 2015, dự án Gnosis đã bắt đầu phát triển; năm 2018, Augur chính thức ra mắt, đây là nền tảng thị trường dự đoán phi tập trung dựa trên Ethereum, cho phép người dùng tạo và dự đoán các sự kiện trong tương lai, giao dịch và thanh toán bằng tiền mã hóa.

Năm 2020, Polymarket (dựa trên Polygon) cũng được ra mắt, nhưng vẫn luôn ở trạng thái bên lề. Cộng thêm các yếu tố pháp lý, hoạt động kinh doanh luôn ảm đạm. Giai đoạn đầu, khối lượng giao dịch hàng tháng của Polymarket chỉ đạt vài triệu USD; TVL của Augur sau cuộc bầu cử năm 2020 đã giảm gần 80%, từ đỉnh cao chỉ còn vài triệu USD. Tổng TVL của toàn ngành chỉ dao động quanh 7 triệu USD, khối lượng giao dịch hàng tháng không đến 100 triệu USD. Áp lực pháp lý (ví dụ CFTC coi đây là “cờ bạc”) và oracle chưa hoàn thiện (dễ bị thao túng) càng kìm hãm sự tăng trưởng.

Thị trường dự đoán thực sự bùng nổ cũng chỉ mới bắt đầu từ năm 2024. Đặc biệt, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 trở thành bước ngoặt. Khối lượng giao dịch thị trường dự đoán bầu cử của Polymarket vượt 2,7 tỷ USD, tổng khối lượng giao dịch hàng tháng toàn nền tảng từ 62 triệu USD vào tháng 5 tăng vọt lên 2,1 tỷ USD vào tháng 10, tăng hơn 30 lần. Khối lượng giao dịch danh nghĩa cả năm đạt 16,3 tỷ USD, vượt xa tổng số trước đó.

Tại sao phải mất mười năm mới đạt được PMF?

Thứ nhất, giai đoạn đầu lĩnh vực tiền mã hóa tồn tại rào cản về kỹ thuật và trải nghiệm người dùng, khái niệm thị trường dự đoán rất hay, nhu cầu tưởng như rất lớn, nhưng khi đi vào trải nghiệm thực tế, gần như loại trừ đa số người dùng. Ví dụ, giai đoạn đầu Augur được xây dựng trên Ethereum L1, chi phí giao dịch rất cao, lúc đó GAS cực kỳ đắt, tốc độ xác nhận lại chậm. Người dùng bình thường còn phải biết sử dụng ví và giao diện phức tạp, tất cả đều có chi phí học hỏi lớn. Các rào cản cao này dẫn đến thanh khoản thấp, và người dùng lo ngại về sự thao túng.

Thứ hai là áp lực pháp lý luôn hiện hữu. CFTC (Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai Mỹ) coi thị trường dự đoán là “cờ bạc” hoặc phái sinh, từ sau năm 2018 tăng cường kiểm soát. Trong giai đoạn này, Augur bị phạt vì cá cược các sự kiện nhạy cảm; Polymarket năm 2022 phải nộp phạt 1,4 triệu USD và rút khỏi thị trường Mỹ, thậm chí nhà sáng lập Shayne Coplan (sinh năm 1998) từng bị FBI đột kích căn hộ ở New York và tịch thu thiết bị điện tử (không bị bắt giữ). Sự mập mờ về pháp lý khiến dòng tiền tổ chức không thể tham gia. Áp lực pháp lý khiến thanh khoản khó tăng.

Thứ ba là sự thay đổi về câu chuyện thị trường. Giai đoạn 2016-2018, người dùng chú trọng đầu cơ hơn là công cụ thực tế; năm 2020-2023, làn sóng DeFi/NFT làm phân tán sự chú ý, TVL của thị trường dự đoán chỉ vỏn vẹn 7 triệu USD. Thiếu các sự kiện lớn dẫn dắt, khó tích lũy thanh khoản.

Thứ tư là oracle chưa phát triển, dễ bị thao túng.

Năm 2024 là bước ngoặt, như đã đề cập, cuộc bầu cử Mỹ năm 2024 là chất xúc tác, nhưng không chỉ dừng lại ở đó.

Từ năm 2024 đến nay, thị trường dự đoán thực sự trỗi dậy. Ngoài Polymarket, nền tảng dự đoán tập trung Kalshi cũng vươn lên. Năm 2025, khối lượng giao dịch thị trường dự đoán đạt 27,9 tỷ USD (tăng 210% so với cùng kỳ), đỉnh tuần lên tới 2,3 tỷ USD, TVL của Polymarket và Kalshi cộng lại vượt 20 tỷ USD. Cả hai đều đạt mức định giá hàng chục tỷ USD. Thị trường dự đoán bỗng dưng trở thành “miếng bánh thơm” của thị trường.

Vậy động lực nào thúc đẩy?

Ngược lại với những rào cản năm 2015-2024, các rào cản này lần lượt bị loại bỏ, dẫn đến bước nhảy vọt về trải nghiệm người dùng và các mặt khác.

Thứ nhất, thay đổi về kỹ thuật/trải nghiệm người dùng. Polygon, mạng Base L2 đã khiến phí Gas giảm chỉ còn vài xu, tốc độ giao dịch tăng gấp 10 lần. Các nền tảng như Polymarket tối ưu giao diện, hỗ trợ đặt cược bằng stablecoin chỉ với một lần nhấp, thu hút người dùng không chuyên về crypto. Ngoài ra, DeFi cũng phát triển mạnh mẽ, cung cấp thanh khoản sâu. Đối với người dùng, giờ đây tham gia thị trường dự đoán trở nên rất thuận tiện. Kalshi là nền tảng dự đoán tập trung, tích hợp với Robinhood,… giúp người dùng tham gia dễ dàng hơn.

Thứ hai, thay đổi về pháp lý. Sau bầu cử Mỹ 2024, luật pháp thúc đẩy chính sách thân thiện với tiền mã hóa. CFTC năm 2025 phê duyệt các nền tảng tuân thủ như Kalshi. SEC/CFTC làm rõ khái niệm “crypto hàng hóa giao ngay” là hợp pháp, luật về stablecoin được Quốc hội thông qua. Ở nước ngoài như Thụy Sĩ dù có danh sách đen, nhưng môi trường chung chuyển từ đối đầu sang ủng hộ, vốn tổ chức đổ vào (như ICE đầu tư 2 tỷ USD).

Thứ ba, thay đổi về câu chuyện thị trường. Chu kỳ này không có một câu chuyện nào quá nổi bật. Nhu cầu thực sự trở thành trọng tâm chú ý của thị trường. Cộng thêm chất xúc tác từ dự đoán bầu cử năm 2024, Polymarket mở rộng sang các lĩnh vực thể thao, kinh tế, công nghệ, cùng với truyền thông thúc đẩy (CNN/Bloomberg đưa tin), mạng xã hội lan tỏa càng khiến thị trường dự đoán bùng nổ.

Thứ tư, cả tổ chức lẫn cộng đồng đều thúc đẩy, a16z tích cực tham gia, tạo ra khái niệm “cơ sở hạ tầng tài chính theo sự kiện”, cộng đồng người dùng cũng tham gia nhiệt tình, đẩy TVL lên cao.

Thứ năm, thị trường dự đoán dần dần tiến hóa từ “cờ bạc” thành một loại tín hiệu mới, tương tự như cung cấp tín hiệu xác suất thời gian thực.

Từ sự phát triển trong mười năm của thị trường dự đoán, có thể rút ra kết luận thú vị: không phải mọi đường đua bị “bác bỏ” đều không có PMF, đôi khi chỉ vì điều kiện chưa chín muồi. Trong lĩnh vực tiền mã hóa, hiện tượng này càng rõ nét hơn, do hạ tầng lĩnh vực này trong mười năm đầu chưa hoàn thiện (đắt/chậm/trải nghiệm kém…), dẫn đến nhiều thử nghiệm không thể tiếp cận người dùng phổ thông. Có thể trong tương lai, các mảng Crypto Game/xã hội/agent AI/depin/danh tính số… một phần có thể đã kết thúc, nhưng vẫn còn những đường đua có cơ hội thể hiện lại.